Γράφει ὁ Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής τῆς ἐφημερίδος «ΕΣΤΙΑ».
ΕΠΕΙΔΗ κάνουμε πώς δέν καταλαβαίνουμε τί μᾶς λένε οἱ ξένες ἐφημερίδες καί οἱ μή κυβερνητικές ὀργανώσεις γιά τήν ἐλευθερία τοῦ Τύπου στήν πατρίδα μας καί διαμαρτυρόμαστε γιά τίς ἐκθέσεις τους, ἄς κάνουμε μία ἀπόπειρα νά ἐξηγήσουμε τί ἀκριβῶς συμβαίνει στήν πατρίδα μας. Γιά νά μήν ὑπάρχουν παρανοήσεις! Μέ θητεία τριάντα χρόνων στόν ἀθηναϊκό Τύπο, τά εἴκοσι ἐξ αὐτῶν σέ ἐπιτελικές θέσεις, μπορῶ, νομίζω, νά καταθέσω μέ ἀξιοπιστία τήν γνώμη μου καί νά δώσω ἀπάντηση στό ἐρώτημα «πόσο ἐλεύθεροι εἴμαστε οἱ δημοσιογράφοι στήν Ἑλλάδα νά ἀσκοῦμε τό λειτούργημά μας.» Ἀφορμή γιά τό σημείωμά μου σήμερα εἶναι ἡ ἔκρηξη ὀργῆς τοῦ Πρωθυπουργοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη γιά τό ζήτημα πού ἔχει προκύψει μέ τήν ἐλευθερία τοῦ Τύπου (τό τελευταῖο ἀρνητικό δημοσίευμα ἦρθε ἀπό τούς “New York Times”) ἐνώπιον ἀκροατηρίου στό London School of Economics, ὅταν ρωτήθηκε σχετικῶς ἀπό προπτυχιακό φοιτητή. Ἀφορμή, ὁ λογικοφανής ἰσχυρισμός του, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά ἀξιολογοῦν οἱ «Ρεπόρτερ χωρίς σύνορα» τήν Ἑλλάδα κάτω ἀπό τό Τσάντ στήν ἐλευθερία τοῦ Τύπου καί νά τήν κατατάσσουν στήν 108η θέση παγκοσμίως.
Ποιά εἶναι ἡ ἀλήθεια καί ποῦ ἀρχίζει τό ψέμα ὅμως; Ἄς τό δοῦμε! Μέ σκοπιμότητα ἤ χωρίς, ἡ Πολιτεία ταυτίζει τήν ἐλευθερία τοῦ Τύπου μέ τήν ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης καί μόνον. Ἐνῶ ἡ ἔννοια τῆς ἐλευθερίας τοῦ Τύπου εἶναι εὐρύτερη, καί ἐκτός ἀπό τήν ἐλευθερία ἔκφρασης γνώμης, περιλαμβάνει κάτι ἀκόμη ἐξ ἴσου σημαντικό: τήν ἐλεύθερη διακίνηση τῆς πληροφορίας. Τήν ἀνάδειξη τῆς σημασίας της ἀπό ραδιοτηλεοπτικά μέσα, ἱστότοπους καί ἄλλα ΜΜΕ. Τήν μή ὑποβάθμισή της. Εἶναι οὐσιῶδες νά κατανοήσουμε ὅτι ἡ ἐλευθερία ἔκφρασης καί ἡ διαμόρφωση γνώμης συνδέονται εὐθέως μέ τήν ἔγκαιρη καί τήν ἀξιόπιστη πληροφόρηση. Ὁ πολίτης διαμορφώνει ἄποψη μέ βάση τήν πληροφορία καί τόν προσωπικό κώδικα ἀξιῶν του. Στίς δημοκρατίες ἡ σωστή πληροφόρηση ὁδηγεῖ σέ καλύτερες ἀποφάσεις. Ὁ κύριος Μητσοτάκης, ὀρθῶς ἐπί τῆς ἀρχῆς, ὑποστηρίζει ὅτι στήν Ἑλλάδα ὑπάρχει ἀπεριόριστη ἐλευθερία ἔκφρασης γνώμης. Καί ὅτι ὁ ἴδιος δέν ἔχει στραφεῖ ποτέ δικαστικῶς κατά δημοσιογράφων, ἀκόμη καί ἄν θεωρεῖ ὅτι ἀδίκησαν τόν ἴδιο ἤ καί μέλη τῆς οἰκογενείας του.
Ἄν καί ὁ κανόνας αὐτῆς τῆς ἐλευθερίας ἔχει καί τίς ἐξαιρέσεις του (ἄς μήν ἀποκαλύψω ποιός κορυφαῖος πολιτικός ἔστελνε sms σέ καναλάρχες καί τούς ἐπιτιμοῦσε κάθε φορά πού εἶχαν προσκεκλημένο στίς ἐκπομπές τους τόν ἄλφα γεωπολιτικό ἀναλυτή Μάζη, τόν βῆτα δημοσιογράφο Λυγερό, τόν γάμα ἀπόστρατο, τόν δέλτα σατιρικό ἠθοποιό Λαζόπουλο, πού δέν ἦταν τῆς ἀρεσκείας του, μέ συνέπεια τήν ἐξαφάνισή τους ἀπό τίς τηλεοράσεις γιά καιρό –γίνονται καί αὐτά, ἀλλά ἄς μήν χαλάσουμε τίς καρδιές μας), ἄς συμφωνήσουμε στό προφανές: ὅτι, ναί, στήν Ἑλλάδα κατοικοῦν 10 ἑκατομμύρια Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἔχουν 20 ἑκατομμύρια γνῶμες. Τίς ὁποῖες ἐκφράζουν ἐλευθέρως στά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης. Σέ σημεῖο ὑπερβολῆς μάλιστα. Χωρίς ὁ πολιτικός κόσμος, πλήν ἐξαιρέσεων, νά ἀντιδρᾶ.
Ἔχει δίκιο σέ αὐτό λοιπόν ὁ Πρωθυπουργός. Τό νομοθετικό πλαίσιο στήν πατρίδα μας εἶναι οὕτως ἤ ἄλλως φιλελεύθερο. Ὁ κολασμός πού προέβλεπε στό παρελθόν ὁ ποινικός κώδικας μέ στερητικές τῆς ἐλευθερίας ποινές γιά τήν περιύβριση ἀρχῆς καί γιά τήν βλασφημία τῶν θείων, ἔχει καταργηθεῖ. Αὐτό πού θεωρεῖται ἀδίκημα στήν Τουρκία καί εἶχε ὡς συνέπεια νά ὑποβληθεῖ μήνυση ἐναντίον μου ἀπό τόν Πρόεδρο Ἐρντογάν, στήν Ἑλλάδα δέν θεωρεῖται οὔτε κἄν πταῖσμα. Ἡ δικαιική μας τάξη τό ἀξιολογεῖ ἀλλιῶς. Ἄν ἴσχυε ὁ τουρκικός ποινικός κώδικας στήν Ἑλλάδα ἡ μισή χώρα θά ἐσύρετο στά δικαστήρια μετά τίς ἀγοραῖες ὕβρεις πού ἐξέμεσε κατά τοῦ Πρωθυπουργοῦ σέ ζωντανή μετάδοση στίς φωτιές τῆς Εὔβοιας καί τῆς Βαρυμπόμπης. Δέν ἐσύρθη ὅμως.
Μέ τήν ἐλευθερία ἔκφρασης σέ γενικές γραμμές, πλήν ἐξαιρέσεων, καλῶς λοιπόν. Μέ τήν πληροφορία, ὅμως, τί γίνεται; Διότι στούς καιρούς μας, ὅπως ἀποδεικνύεται, οἱ πολιτικοί δέν φοβοῦνται τίς γνῶμες. Τίς πληροφορίες πού διαμορφώνουν τίς γνῶμες φοβοῦνται. Πόσο ἐλεύθερα διακινοῦνται οἱ πληροφορίες; Πόσο ἐγκαίρως μαθαίνουμε τίς πληροφορίες; Ἐδῶ ὑπάρχει θέμα. Καί μέ τά κανάλια, καί μέ τά ραδιόφωνα καί μέ τούς ἱστότοπους, καί μέ τά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, ἰδίως τό facebook. Δέν συμβαίνει τό ἴδιο μέ τόν Τύπο πού πρωτοστατεῖ στήν ἀποκάλυψη τῆς ὑπόθεσης τῶν ὑποκλοπῶν.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ Kυβέρνηση ἔχει τήν δυνατότητα νά ὑποβαθμίζει ἄν ὄχι νά ἐξαφανίζει τίς ἀρνητικές εἰδήσεις πού τήν ἀφοροῦν. Ἤ νά τίς χρωματίζει μέ τήν δική της ὀπτική. Χωρίς μάλιστα νά λερώνει ἐμφανῶς τά χέρια της. Ἰδιωτικές ἐπιχειρήσεις εἶναι ὅλα τά ΜΜΕ, αὐτά ἀποφασίζουν. Τό γεγονός ὅτι τά ὑπάκουα μέσα ἐπιδοτοῦνται σκανδαλωδῶς μέ κονδύλια μαμμούθ ἀπό τήν λίστα Πέτσα, ἀπό τό πρόγραμμα «Ἑλλάδα 2.0», ἀπό τίς καμπάνιες τοῦ Ὑπουργείου Ὑγείας καί τοῦ Ὑπουργείου Ἐνέργειας, ἀπό τίς παχυλές ἐπιδοτήσεις τοῦ ΕΚΟΜΕ γιά τά σήριαλ, ἀπό τήν ἀναστολή τῆς καταβολῆς τῶν δόσεων γιά τίς ἄδειές τους, εἶναι… ἀσήμαντη λεπτομέρεια. Ποιός μίλησε γιά χειραγώγηση; Παραδείγματα ὑποβάθμισης ἤ καί ἐξαφάνισης εἰδήσεων, ἕνα σωρό. Στέκομαι σέ τρία τυχαία: Ποιό κανάλι μετέδωσε ὅτι ὁ Ἀνδρέας Λοβέρδος, ἡ Εὔη Χριστοφιλοπούλου, ἡ εἰσαγγελέας Ράικου κατέθεσαν στό Εἰδικό Δικαστήριο ὅτι οἱ Τουλουπάκη – Παπαγγελόπουλος δέν εἶχαν δόλο σέ ὅλα ὅσα τούς ἀποδίδονται, ὅτι δέν διαθέτουν στοιχεῖα γιά νά τεκμηριώσουν τούς ἰσχυρισμούς τους καί ὅτι εἶναι ἀθῶοι; Μήν τό ψάχνετε. Κανένα κανάλι. Μόνο μία ἁψιμαχία μεταξύ τῶν δικηγόρων Παπαγγελόπουλου – Τουλουπάκη μετέδωσαν, καί ὀλίγον ἀπό Τσατάνη. Κατά τά λοιπά, «σεβόμαστε» τό τεκμήριο ἀθωότητας, καί ὁ Παπαγγελόπουλος εἶναι ὁ «Ρασπούτιν». Ποιό κανάλι μετέδωσε τήν εἴδηση, ὅτι ὁ Πρόεδρος Μακρόν ἔβαλε δημοσίως κατά τοῦ Προέδρου Μπάιντεν, ἐπειδή πουλᾶ στήν Εὐρώπη τό ἀμερικανικό ἀέριο σέ τιμή δεκαπλάσια ἀπό τήν τιμή πώλησης στήν Ἀμερική; Ποιός ἱστότοπος ἀνέδειξε χθές στά πρῶτα του θέματα τήν εἴδηση, ὅτι τό Εἰρηνοδικεῖο Φλώρινας ἀναγνώρισε σωματεῖο πού θά διδάσκει τήν «μακεδονική γλῶσσα» στά σύνορά μας; Ποιός μᾶς ἐνημέρωσε γιά τά ξέφρενα πανηγύρια τοῦ Ζάεφ καί τοῦ Δημητρώφ, ἐπειδή μέ τίς Πρέσπες ἀνοίγει θέμα ἀναγνώρισης «μακεδονικῆς μειονότητας»; Δέν ἔχουν αὐτά σημασία γιά ἐμᾶς; Ἔχουν. Ἀλλά οἱ Ἕλληνες δέν τά μαθαίνουν. Τά καλά καί συμφέροντα ταῖς ἐξουσίαις ἡμῶν.
Νά μήν περιγράψω τί συμβαίνει στό facebook, στό google καί ἀλλοῦ, ὅπου ἡ Πολιτεία ἄγχεται νά ἐλέγχει τό λεξιλόγιο καί νά περιορίζει τήν διασπορά εἰδήσεων πού δέν τήν συμφέρουν. Ἀπό ποῦ νά ξεκινήσω; Ἀπό τό γεγονός ὅτι ἐπιβλήθηκε ὁ ἤπιος ὅρος «παρακολουθήσεις» ἀντί τοῦ ὅρου-κόλαφος «ὑποκλοπές»; Ὅτι ἀντικαταστάθηκε ὁ ὅρος «παιδεραστής» ἀπό τόν νεολογισμό «παιδοβιαστής»; Ὅτι ὁμολογήθηκε πώς θά γίνει παρέμβαση στίς πλατφόρμες γιά νά μήν ἀναπαραγάγουν «ψευδεῖς εἰδήσεις» προεκλογικῶς; Ἤ –θά ἀποκαλυφθεῖ κάποια στιγμή ἐπισήμως– ὅτι κάποιος ἔδωσε ἐντολή νά κλείσει πάσῃ θυσίᾳ ὁ Ὅμιλος «Ἑστία Ἐπενδυτική» καί νά πεταχθοῦν στόν δρόμο διακόσιοι ἐργαζόμενοι μέ πρακτικές πού θυμίζουν «ἀποφασίζομεν καί διατάσσομεν»; Παρέλκει, τέλος, νά ἐπισημάνω ὅτι σύμφωνα μέ τά μέχρι τώρα στοιχεῖα τό κακόβουλο λογισμικό παρακολουθοῦσε δέκα δημοσιογράφους πού ἔκαναν ἔρευνες γιά σκάνδαλα καί ὅτι ἀκόμη δέν ἔχει διαλευκανθεῖ ἡ δολοφονία Καραϊβάζ.
Ναί, λοιπόν! Ὑπάρχει πρόβλημα μέ τήν διακίνηση τῆς πληροφορίας. Ἡ διαφορά μέ τό παρελθόν εἶναι πώς στούς καιρούς μας ὅλα γίνονται ἀθόρυβα, ἀέρινα, σιωπηρά καί βελούδινα, δέν χρειάζεται γύψος.
Καί γιά νά τό συνοψίσω: Προσωπικῶς αἰσθάνομαι ἀπολύτως ἐλεύθερος νά λέω τήν γνώμη μου, κανείς δέν μοῦ στέρησε ποτέ τό δικαίωμα αὐτό. Καί κανείς δέν μέ ἐνόχλησε γι’ αὐτό. Προσωπικῶς ἐπίσης ὅμως βλέπω πληροφορίες κρίσιμες γιά τίς ζωές τῶν ἀνθρώπων νά «θάβονται». Ὁ Τύπος καί τά Μέσα Ἐνημέρωσης δέν εἶναι ὅμως τό νεκροταφεῖο τῆς δημοκρατίας γιά νά «θάβονται» τά νέα. Εἶναι τό θερμοκήπιο τῆς δημοκρατίας. Οἱ πληροφορίες πού διασπείρονται καρπίζουν πάντοτε. Ὁ Πολωνός δημοσιογράφος Καπισίνσκι γράφει ὅτι ἄν δέν εἶσαι καλός ἄνθρωπος, δέν μπορεῖς νά γίνεις καλός δημοσιογράφος. Ἐπαυξάνω: Ἄν δέν εἶσαι ἐνημερωμένος ἄνθρωπος, δέν μπορεῖς νά γίνεις καλός πολίτης.
Ἄρθρο στήν «ΕΣΤΙΑ», Πε. 1 Δεκεμβρίου 2022, φ. 42.421 σελ. 1, 3 (αναδημ. στην ηλεκτρονική έκδοση 1/12/2022).