Πατάτες

Είναι σίγουρο οτι η τιμή της πατάτας στη λαϊκή και στα
σουπερμάρκετ ενσωματώνει ολιγοπωλιακό κέρδος, και οτι σε συνθήκες
ανταγωνισμού θα ήταν σαφώς χαμηλότερη από τα 0,70 ευρώ/κιλό που ήταν
χτες σε μερικές αγορές. Είναι επίσης σίγουρο οτι τα 0,28 ευρώ/κιλό είναι
μια τιμή πλασματικά χαμηλή, και δεν ενσωματώνει όλο το κόστος που
πρέπει να ενσωματώνει για να είναι βιώσιμη.

Αν είχαμε μια αγορά όπου όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας (δηλαδή
παραγωγή- διακίνηση-αποθήκευση-λιανική) θα έβγαζαν ένα ‘εύλογο’ κέρδος
ανάλογο με το πραγματικό τους κόστος, τότε η τιμή θα ήταν κάπου ανάμεσα
στα 0,70 και στα 0,28 , και σε μεγάλη απόσταση και από τα δύο. Αυτή θα
ήταν η βιώσιμη τιμή μιας ανταγωνιστικής οικονομίας.

Δεν έχω κανένα συγκεκριμένο στοιχείο κόστους για τη διακίνηση της
πατάτας, αλλά είμαι βέβαιος οτι ο παραπάνω ισχυρισμός ισχύει. Εξηγούμαι.

Το σημερινό «κινημα της πατάτας» προσφέρει στον καταναλωτή πατάτες κάτω από τις εξής συνθήκες:

Ο καταναλωτής πρέπει να πάει σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο για
να τις παραλάβει. Αυτό τον επιβαρύνει άμεσα με το κόστος μετάβασης και
μεταφοράς της πατάτας μέχρι το σπίτι του, από ένα σημείο που μπορεί να
είναι αρκετά χιλιόμετρα πιό μακριά από το σπίτι από ότι είναι η λαϊκή ή ο
μανάβης της γειτονιάς. Με τον τρόπο αυτό, η διακίνηση εξοικονομεί τις
ενδιάμεσες αποθήκες, το κόστος ενός σταθερού σημείου λιανικής (ενοίκιο
του μανάβη ή του σούπερμαρκετ), και πολλά χιλιόμετρα διανομής. Ολα αυτά,
σε μια οργανωμένη αλλά όχι ολιγοπωλιακή αγορά μπορεί να προσθέτουν άλλο
ένα 100% πάνω στην τιμή παραγωγού, ιδίως αν το προϊόν πρέπει να
συντηρηθεί σε ψυγείο (πράγμα που ισχύει και για την πατάτα μερικές
εποχές).

Πέρα από αυτό, ο παραγωγός που φέρνει τα προϊόντα από το χωράφι στην
αυτοσχέδια αγορά του κινήματος, πιθανότατα παρακάμπτει μια σειρά από
περιορισμούς που βάζει το κράτος. Μερικοί από αυτούς είναι παράλογοι,
άλλοι απλώς προστατεύουν συντεχνίες, αλλά μερικοί είναι ωφέλιμοι. Π.χ.
δεν επιτρέπεται να βάλεις στην αγορά προϊόντα που ξεπερνάν ορισμένα
(χαμηλά) όρια σε φυτοφάρμακα. Αν υπάρχουν κάποιες πιθανότητες να σε
εντοπίσουν όταν πουλάς μέσα από σταθερά κανάλια διανομής, αυτές
εκμηδενίζονται αν πουλάς κατ ευθείαν στον καταναλωτή.

Τέλος, το προιόν προσφέρεται ‘σημειακά’ σε αυτή τη χαμηλή τιμή, ίσως
επειδή οι παραγωγοί έχουν ανάγκη να το πουλήσουν πριν βγάλει φύτρες ή
πριν σαπίσει. Αλλά η τιμή αυτή δεν αντανακλά αυτό που θα ζητούσε ο
παραγωγός από τον καταναλωτή σε άλλες εποχές του χρόνου, αν ισχύσει το
ίδιο σύστημα της συναλλαγής χωρίς μεσάζοντες. Ούτε αυτό που θα ζητούσε
αν όλοι οι καταναλωτές ήθελαν να ψωνίσουν με τον ίδιο τρόπο. Οι τιμές
παραγωγού κυμαίνονται πάρα πολύ μέσα στη διάρκεια του χρόνου, ενώ οι
τιμές καταναλωτή πολύ λιγότερο, γιατί οι ενδιάμεσοι εξομαλύνουν τη
διακύμανση με την αποθήκευση, τη συντήρηση και τις εισαγωγές από όλο τον
κόσμο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η μεγάλη διαφορά που υπάρχει σήμερα
ανάμεσα στην τιμή ‘χωρίς μεσάζοντες’ και στην τιμή ‘με μεσάζοντες’ είναι
παραπλανητική, και δεν είναι διατηρήσιμη.

Τότε, μήπως η συνηθισμένη τιμή της λαϊκής (τα 0,70 χτες) ή του
μανάβη, είναι ‘εύλογη’ με την έννοια ότι δεν ενσωματωνει πρόσοδο ή
ολιγοπωλιακό κέρδος; Μήπως πρέπει να αποδεχτούμε οτι τόσο πρέπει να
πουλιέται η πατάτα, γιατί δεν μπορεί να πουλιέται λιγότερο χωρίς κάποιος
να φορτώνεται με ζημιά;

Οχι, για τους εξής λόγους:

Πρώτο, στη σχέση του έμπορου με τον παραγωγό, ο πρώτος έχει πολύ
μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη. Οι έλληνες παραγωγοί είναι μικροί,
και δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Είναι συνεπώς συχνά
αναγκασμένοι να διαθέτουν  το προϊόν κάτω του κόστους. Σε άλλες χώρες, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα δημιουργώντας συνεταιρισμούς. Εδώ οι συνεταιρισμοί συνήθως καταρρέουν
από τις έριδες και τον καιροσκοπισμό. Ας σημειωθεί όμως οτι αυτή η
ασυμμετρία ισχύος δεν ζημιώνει αναγκαστικά τον καταναλωτή όπως ζημιώνει
τον παραγωγό. Δηλαδή το ότι ο μεσάζοντας ‘ρίχνει’ τον προμηθευτή του δεν
σημαίνει οτι ‘ρίχνει’ και τον πελάτη του. Ισα-ισα, αυτό μπορεί και να
ωφελεί τον καταναλωτή.

Δεύτερο, όμως, υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο που περιορίζει τον ανταγωνισμό  στους
μεσάζοντες, και αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον καταναλωτή.
Προσοχή, δεν εννοώ οτι το χονδρεμπόριο πατάτας (ή φρούτων, ή λαχανικών)
είναι κλειστό επάγγελμα με τη γνωστή έννοια. Υπάρχουν όμως χίλιοι-δυό
περιορισμοί που περιορίζουν τον ανταγωνισμό: Η πολεοδομία/χωροταξία δεν
επιτρέπει εύκολα να γίνουν νέες λαχαναγορές. Οι άδειες για κάθε νέα
εμπορική δραστηριότητα, ιδίως αν σχετίζεται με τρόφιμα, απαιτούν πολύ
χρόνο και μπαχτσίσι για να δοθούν. Η εφορία έχει ιδιαίτερα μεγάλη
‘διακριτική ευχέρεια’  στον προσδιορισμό του
φορολογητέου εισοδήματος όταν πρόκειται για αγορές αγροτικών προϊόντων. Ο
παραγωγός που θα φέρει το προϊόν στην πόλη θα πρέπει να γυρίσει με το
φορτηγό του άδειο, γιατί δεν έχει άδεια Δ.Χ. Και ούτω καθεξής.  

Για να υπάρχει ο ανταγωνισμός που αποτρέπει τα ολιγοπωλιακά κέρδη,
δεν φτάνει να υπάρχουν πολλοί παίκτες στην αγορά. Αν υπάρχουν εκατό
έμποροι, αλλά δουλεύουν όλοι με τον ίδιο τρόπο και δεν φοβούνται κάποια
ανατροπή, το πιθανότερο είναι οτι με τα χρόνια θα αναπτύξουν κάποιους
κανόνες συμπεριφοράς που βολεύουν το σινάφι τους, σε βάρος των
προμηθευτών και των πελατών. Αυτό που χρειάζεται είναι να μπορούν να
μπαίνουν συνεχώς νέοι παίκτες, και μάλιστα με διαφορετικά μοντέλα
δουλειάς. Χρειάζεται ένα ΙΚΕΑ στα έπιπλα, ένα Amazon στα βιβλία, ένα
 Zara στα ρούχα, ένα ebay στα μεταχειρισμένα.

Μερικά ρεπορτάζ αναφέρουν οτι οι απευθείας πωλήσεις που οργανώνει το
κίνημα της πατάτας είναι παράνομες. Πιθανότατα είναι, ακριβώς επειδή
στην ελληνική οικονομία, ότι δεν επιτρέπεται (ρητά από κάποια διάταξη νόμου), απαγορεύεται.
Ολο το ελληνικό γραφειοκρατικό μοντέλο έχει στηθεί για να αποτρέπει, ή
να καθυστερεί, την εισαγωγή νέων τεχνικών, για να προστατεύει πελάτες.

Να γιατί το κίνημα της πατάτας είναι θετικό, και ελπιδοφόρο.
Προσπαθεί να παρακάμψει όχι μόνο τους συγκεκριμένους εμπόρους, αλλά και
τις παραδοσιακές ρυθμίσεις που δημιουργούν προσόδους.

Αλλά δεν θα έχει αποτέλεσμα με διάρκεια, αν το κράτος προσπαθήσει να
παρέμβει απλώς με νέες ρυθμίσεις, γιατί και αυτές γρήγορα θα
δημιουργήσουν νέες αποκλειστικότητες και νέες προσόδους. Το καλύτερο θα
είναι να εντοπίσουμε τα δεκάδες εμπόδια που δυσχεραίνουν τη δημιουργία
νέων μορφών συντονισμού και συναλλαγών, και να τα καταργήσουμε. Υπάρχουν
εκατοντάδες επίδοξοι επιχειρηματίες του διαδικτύου και της δικτύωσης
που θα αναπτύξουν τις νέες πλατφόρμες, τις νέες αποθήκες, τη νέα
πιστοποίηση και τις νέες αγορές για να φέρουν πιο κοντά καταναλωτές και
παραγωγούς.

http://aristosd.posterous.com/107371140