Τόσο, και πιο σύντομο, είναι το χρονικό διάστημα που απομένει, μέσα στο οποίο μπορούμε ακόμη να δράσουμε προτού φθάσουμε στο σημείο και πέρα, από το οποίο η διαδικασία αλλαγής του κλίματος θα είναι μη αναστρέψιμη. Αυτό είναι το συμπέρασμα του προγράμματος για την αλλαγή του κλίματος που μελέτησε το βρετανικό “Ίδρυμα για τη Νέα Οικονομία”. Τα συμπεράσματα της μελέτης σχολίασε ο Andrew Simms, διευθυντής του προγράμματος, στην Guardian Weekly της 15.8.2008.
Η συγκέντρωση διοξείδιου του άνθρακα, το οποίο είναι ο κύριος συντελεστής του φαινόμενου του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, υπολογίζεται σήμερα ότι είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 650.000 ετών. Αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία 250 χρόνια, μετά τη βιομηχανική επανάσταση, οι καύσεις άνθρακα και πετρελαίου και οι αλλαγές στη χρήση γης με την αστικοποίηση και την εξαφάνιση των δασών έχουν επιβαρύνει τον πλανήτη με σχεδόν δύο δισεκατομμύρια τόνους διοξείδιου του άνθρακα, που σήμερα βρίσκονται στην ατμόσφαιρα. Η ποσότητα των αερίων των καυσίμων, που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα φθάσει σύντομα σε κάποιο κρίσιμο επίπεδο, πέραν του οποίου η αύξηση της θερμοκρασίας θα επιταχυνθεί, χωρίς να είναι δυνατός ο περιορισμός της.
Είναι μια διαδικασία που ανατροφοδοτείται και παραμένει μόνιμα, ακόμη κι αν εκλείψουν οι αρχικές αφορμές της. Πολλοί είναι οι λόγοι. Για παράδειγμα, η τήξη των πάγων στους πόλους περιορίζει την αντανάκλαση θερμότητας από την επιφάνεια της γης προς το διάστημα και αυξάνει έτσι το σύνολο της θερμότητας που παραμένει στην ατμόσφαιρα. Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και ο περιορισμός της απορρόφησης του διοξείδιου του άνθρακα από τους ωκεανούς λόγω της αλλαγής των ανέμων που προκαλεί η υπερθέρμανση. Αυτές οι αυτοτροφοδοτούμενες διαδικασίες θα εξακολουθήσουν, όταν η συγκέντρωση του διοξείδιου του άνθρακα περάσει ένα κρίσιμο όριο, ακόμη και αν διακοπεί η εκπομπή του διοξείδιου του άνθρακα ολοσχερώς. Εάν αυτό συμβεί, το κλίμα όλης της Γης θα μεταπέσει σε μια κατάσταση αναταραχής, η οποία μπορεί να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα για τη βιολογική, πολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα, όπως είναι γνωστή σήμερα.
Σύμφωνα με την “Διακυβερνητική Ομάδα για την αλλαγή του κλίματος”, που εδρεύει στο Λονδίνο, το κρίσιμο όριο, μετά το οποίο η κατάσταση δεν είναι δυνατό να αντιστραφεί είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης κατά 2ºC πάνω από τη μέση θερμοκρασία που επικρατούσε πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Ωστόσο, ακόμη κι αν γίνει δυνατό να συγκρατηθούν οι εκπομπές διοξείδιου του άνθρακα, ώστε να μην υπερβούμε το όριο αυτό, είναι πιθανό ότι η τήξη των πάγων στους πόλους και στη Γροιλανδία είναι αναπόφευκτη και οδηγεί σε μια μέση ανύψωση της επιφάνειας της θάλασσας κατά 7 μέτρα.
Εκείνο, λοιπόν, που είναι σήμερα πολύ δυσάρεστο είναι η διαπίστωση ότι περίπου σε 100 μήνες η συγκέντρωση διοξείδιου του άνθρακα θα έχει φθάσει σε ένα σημείο, όπου δεν φαίνεται πιθανό ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα παραμείνει στους 2ºC μόνο.
Ακόμη πιο δυσάρεστο και ανησυχητικό είναι το περιορισμένο αποτέλεσμα που έφερε το Πρωτόκολλο του Κιότο, με το οποίο οι βιομηχανικές χώρες έθεσαν ένα όριο στις εκπομπές καυσαερίων, όπως το διοξείδιο του άνθρακα από την καύση οργανικών καυσίμων, η μεθάνη από τις καλλιέργειες, το νιτρικό οξύ από τα οχήματα και αέρια από άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες. Δυσάρεστη και ανησυχητική είναι και η διαπίστωση ότι είναι αυταπάτη το να νομίζουμε ότι η ατομική δράση θα οδηγήσει στον περιορισμό των οικονομικών δραστηριοτήτων που εξαρτώνται από καύσεις. Οι κυβερνήσεις οι ίδιες πρέπει να αναλάβουν συντονισμένη δράση. Είναι αυτό δυνατό με τις αντιλήψεις που επικρατούν σήμερα; Η αντίληψη της συνεχούς προόδου και ανάπτυξης του πλούτου αποκλείει κάθε πιθανότητα ραγδαίας προσαρμογής του μοντέλου της οικονομίας προς τα περιβαλλοντικά όρια. Ποιός αποδέχεται σήμερα τον περιορισμό της κατανάλωσης μαζί με την εξοικονόμηση της ενέργειας και ποιός μελετά τους τρόπους που θα οδηγήσουν σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Παρά τη χρηματοπιστωτική κρίση και το αυξανόμενο κόστος της ενέργειας το μοντέλο της αέναης ανάπτυξης εξακολουθεί να επιβιώνει. Και βέβαια, ραγδαία αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία δεν είναι δυνατό να ακολουθήσουν ένα διαφορετικό αναπτυξιακό δρόμο. Πρέπει, λοιπόν, να σκεφθούμε πάνω στο αδιανόητο και αυτό είναι ότι γύρω στο 2100 η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα είναι 3-5ºC πάνω από τη μέση θερμοκρασία της πριν από τη βιομηχανική επανάσταση εποχής. Αυτό σημαίνει την ολική εξαφάνιση του πάγου στον Βόρειο Πόλο, την εξάπλωση των ερήμων, ακραία φυσικά φαινόμενα, την τήξη των παγετώνων στις Άνδεις και στα Ιμαλάια, και τέλος τη μαζική απελευθέρωση της μεθάνης που βρίσκεται κάτω από την τούνδρα της Σιβηρίας. Αυτά δεν είναι μόνο φαινόμενα και αριθμοί αλλά συνεπάγονται την εξαφάνιση του 50-80% της βιοποικιλότητας στον πλανήτη και την αδυναμία επιβίωσης σε μεγάλες περιοχές των σήμερα κατοικούμενων εκτάσεων γης.
Έτσι, ο Sir John Holmes, επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων δηλώνει στην Guardian Weekly της 12.10.07 ότι: “Οι τάσεις φαίνονται καθαρά. Η καταστροφή από την αλλαγή του κλίματος έχει αρχίσει. Είναι εδώ μπροστά μας!” Κατά τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ μέσα στους πρώτους μήνες του 2007 πάνω από 66 εκατομμύρια άστεγοι ήταν το αποτέλεσμα των ακραίων καιρικών φαινομένων στην Ασία. Ανάλογα συνέβησαν στην Αφρική. Αλλά και έντονη ξηρασία ακολούθησε τις γιγαντιαίες πλημμύρες. Η μοίρα των μαζών στην Νότιο Ασία, την Αφρική και τη Νότιο Αμερική δεν έγινε ευρέως γνωστή στον αναπτυγμένο Βορρά. Οι αβυσσαλέες διαιρέσεις του σημερινού κόσμου φαίνεται να είναι μια ακόμη πτυχή του προβλήματος.
.