Προσεγγίσεις στο νέο βιβλίο του Ακαδημαϊκού Βασίλειου Μαρκεζίνη με τίτλο: «Η κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό»

Το Αντίβαρο παρουσιάζει ακόμη μία αποκλειστικότητα του Βασίλειου Μαρκεζίνη. Αυτή τη φορά πρόκειται για την βιβλιοκριτική του νέου του πονήματος με τίτλο «Η κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό», το οποίο κυκλοφορεί από αυτήν την εβδομάδα (Σεπτέμβριος 2013) από τις εκδόσεις Σιδέρης. Μία εξαιρετική μελέτη, η οποία απευθύνεται ιδιαίτερα στους Έλληνες νέους ώστε να γνωρίσουν ακόμα καλύτερα την αρχαία ελληνική τραγωδία και κληρονομιά και αξίζει την προσοχή μας.

Την παρουσίαση κάνει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος

Δρας κοινωνιολογίας της ιστορίας Παντείου πανεπιστημίου

Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω

Μουσικολόγος

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗ ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

«H ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ »

Έχω την τιμή και χαρά να παρουσιάσω στο διαδικτυακό περιοδικό ΑΝΤΙΒΑΡΟ ( http://www.antibaro.gr ) , το νέο βιβλίο του Ακαδημαϊκού Βασ. Μαρκεζίνη , με τίτλο: «Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ» – ISBN: 978-960-08-0635-9 , 541 σελ., 1^η έκδοση: Σεπτέμβριος 2013 Copyright © Βασίλειος Μαρκεζίνης, © Εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, (έτος ιδρύσεως 1891), με Κεντρική διάθεση: Σόλωνος 116, 106 81 Αθήνα, Τηλ.: 210 3833434, Fax: 210 3832294, Email: contact@isideris.gr , Site: www.isideris.gr, σε επιμέλεια κειμένου της Αλίκης Σαλίμπα, ηλεκτρονική σελιδοποίηση της Φωτεινής Σκουρή, μακέτα εξωφύλλου της Έλενας Ζουρνατζή.

Ο Ακαδημαϊκός Βασ. Μαρκεζίνης, δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις , θα μπορούσατε όμως να δείτε μία ανθολογία κειμένων του , καθώς και ένα σύντομο βιογραφικό του, εδώ:

Συχνά σε ομιλίες μου αναφέρομαι στο πρότυπο του πολιτιστικά και πολιτικά υγιούς νεοέλληνα ( όχι ελληνάρα, ραγιά ή ξενόδουλου ) που τελικά λόγω ιστορικοπολιτικών συγκυριών, δεν αναδύθηκε ποτέ , μιάς και δεν μπόρεσε να συνταχθεί με ομοίους του ούτως ώστε από κοινού να αυτοδιοικηθούν και να οργανώσουν ένα πρότυπο αξιοπρεπές Ελληνικό κράτος ( και όχι προτεκτοράτο ) με διεθνές αντίκτυπο που θα άρμοζε σε Πολίτες και όχι υπηκόους ( υπό+ακούω ).

Διαβάζοντας την εξομολόγηση του Βασ. Μαρκεζίνη , ότι η αρχική του κλίση και επιθυμία ήταν να γίνει ζωγράφος, – κάτι που απέτρεψαν ο συντηρητισμός και οι αστικές συμβάσεις της αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής εκείνης ( γενν. 1944 ) – και ψηλαφώντας την πορεία ζωής και το ήθος του, διαπίστωσα ότι πρόκειται για μία τέτοια προσωπικότητα, πανεπιστήμονα από εκείνες που δυστυχώς δεν αναδύθηκαν ( σύμφωνα με τα προλεγόμενα ) ως πολιτικά πρότυπα στη σύγχρονη Ελλάδα.

Aν και διεθνώς αναγνωρισμένος ακαδημαϊκός που θα μπορούσε να έχει έπαρση και «λόγια αποστείρωση» , εν τούτοις πρόκειται για έναν άνθρωπο εντελώς διαφορετικού από τον παρακμιακό και συχνά αποκρουστικό τύπο του πανεπιστημιακού, πολιτευτή και εν γένει δημοσίου προσώπου της Μεταπολίτευσης, που τελικώς αντιπροσωπεύει τον τύπο του ανιδιοτελούς και ανεξάρτητου από σκοπιμότητες διανοούμενου, του αναγεννησιακού ανθρώπου.

Σίγουρα σε αυτό βοηθούν τα ποικίλα ενδιαφέροντά του στην τέχνη, τη φιλοσοφία και την επιστήμη, η ιδιότητα του δασκάλου στη διαμόρφωση ελεύθερα σκεπτόμενων μαθητών, αλλά κυρίως ο κοσμοπολιτισμός και η οικουμενική σκέψη του αν κι’ έχει σταθερά την πατρίδα του στο επίκεντρο της μέριμνάς του, όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο Μελέτης Μελετόπουλος.

Το νέο βιβλίο του «Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ» , αφιερώνεται στους νέους με την ελπίδα να έλθουν πλησιέστερα στους σοφούς προγόνους , ήδη δε από την αρχή μας δηλώνει τη μεθοδολογία και τον τρόπο προσέγγισης του θέματός του λέγοντας ότι: « Τα σύνθετα κείμενα , απαιτούν πολλαπλές μορφές ανάλυσης» .

Το μόνο αντίστοιχης πληρότητας, σύνθεσης, ανάλυσης και διδακτικής βιβλίο που έχω διαβάσει για την εν γένει αρχαία ελληνική λογοτεχνία είναι του ALBIN LESKY: Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας – εκδ. Αφων Κυριακίδη , Θεσ/νίκη σε μτφ. του καθηγ. Αγαπητού Γ.Τσοπανάκη. Ως τέτοιο , δηλ. ως κλασικό έργο διεθνούς κύρους και βεληνεκούς θα μπορούσε πρώιμα, αλλά όχι αδόκιμα , να χαρακτηριστεί το έργο του Βασ. Μαρκεζίνη, μιάς και όπως αναφέρει ο Italo Calvino: « Κλασικά είναι εκείνα τα βιβλία που φτάνουν στα χέρια μας κουβαλώντας τα ίχνη των αναγνώσεων που έχουν προηγηθεί της δικής μας και σέρνουν πίσω τους τα ίχνη που άφησαν στην κουλτούρα ή τις κουλτούρες που διέτρεξαν »

Ο Βασ. Μαρκεζίνης δεν είναι εξειδικευμένος κλασικός φιλόλογος, αλλά ένας ακαδημαϊκός ελληνικής μορφώσεως που εμπνεόμενος από ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων, προσπαθεί να σκιαγραφήσει την ανάπτυξη των αρχαίων ελληνικών ιδεών διά μέσου των αιώνων και να παρουσιάσει αυτή την εξελικτική πορεία σε φοιτητές κολεγίων ή πανεπιστημίων, που μελετούν τους κλασικούς ή παρακολουθούν προγράμματα σπουδών τα οποία ιχνηλατούν , όπως και ο ίδιος λέει, την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Επιθυμία του είναι το βιβλίο να λειτουργήσει ως «οδηγός ανάγνωσης» των διαφόρων μεταφράσεων που οι φοιτητές καλούνται να μελετήσουν, δεδομένου ότι παρουσιάζει πληροφορίες για το ευρύτερο πλαίσιο των πρωτότυπων μύθων και ιστοριών, καθώς και για την κατοπινή πρόσληψή τους στην Ευρώπη.

Πηγή έμπνευσής του είναι ο Ευριπίδης και οι ψυχολογικές αναζητήσεις του αρχαίου συγγραφέα.

Ο συγγραφέας αναφέρει : « Το βιβλίο μου ασχολείται επίσης με την πρόσληψη αυτών των ιδεών σε κατοπινούς αιώνες στην Ευρώπη και γενικότερα, στην επονομαζόμενη «Δύση». Ως εκ τούτου, θεώρησα πως όφειλα να εξετάσω μερικές τουλάχιστον από τις πολυάριθμες «προσαρμογές» και «επανερμηνείες» κλασικών έργων, οι οποίες, μεταξύ άλλων, αποδεικνύουν τη διαχρονική αξία των πρωτοτύπων. Η εξέταση αυτή επιχειρείται κυρίως στο Πέμπτο, το Έκτο και το Έβδομο Κεφάλαιο. Τα εξεταζόμενα έργα –παλαιά και νέα κλασικά– συναποτελούν τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτισμική κληρονομιά, την οποία και προσπαθεί να φέρει στο προσκήνιο το παρόν βιβλίο. Κατ’ αυτή την έννοια, το βιβλίο δεν αφορά μόνο τα αρχαία κλασικά έργα· αφορά τον πολιτισμό –τον ευρωπαϊκό πνευματικό πολιτισμό. Κανείς στις μέρες μας δεν ισχυρίζεται πως πρόκειται για τον μόνο πολιτισμό που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη· εξίσου, όμως, κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους και πλουσιότερους πολιτισμούς που διαμόρφωσε η ανθρωπότητα».

Και συνεχίζει σε άλλο σημείο λέγοντας: « Στο ίδιο πάντα πνεύμα, το βιβλίο μου εξετάζει επίσης τους τρόπους κατά τους οποίους οι ιδέες των αρχαίων κλασικών εισχώρησαν στις εικαστικές τέχνες και τη μουσική. Η επιλογή αυτή στηρίζεται στην πεποίθησή μου ότι ορισμένες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, πέραν της τέχνης του λόγου, μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να καταλάβουν καλύτερα έννοιες όπως η αγάπη, η εκδίκηση, η ανιδιοτέλεια ή η συγχώρεση ».

Καταφανώς στο βιβλίο, δηλώνεται εξ αρχής ο διαχωρισμός μεταξύ «θεσμικών εμποδίων», όπως είναι το κράτος, η θρησκεία, η πολιτική ιδεολογία, η ακαδημαϊκή «αυθεντία», τα οποία μπορούν μεν να δώσουν έμπνευση αλλά, πολλές φορές, μπορούν και να καταπνίξουν μια καινοτόμο πορεία• σε αντιδιαστολή των ανασταλτικών παραγόντων που βρίσκονται μέσα στον κάθε άνθρωπο , όπως είναι για παράδειγμα η έλλειψη του θάρρους να αμφισβητήσουμε τα κοινωνικά ταμπού, τον έμφυτο συντηρητισμό, την έλλειψη φαντασίας ή οποιωνδήποτε άλλων κινήτρων για βαθύτερη σκέψη και κριτική αντιμετώπιση.

Όπως εμφατικά σημειώνει ο συγγραφέας , η πρωτοτυπία είναι εφικτή μόνον εφόσον δεχθούμε ότι η θρησκευτική, ακαδημαϊκή ή κοινωνική «αυθεντία» ενίοτε εμποδίζει τους σκεπτόμενους ανθρώπους και ότι, γι’ αυτόν τον λόγο, πρέπει κάπως και κάποτε να τίθεται σε δεύτερη μοίρα, ούτως ώστε οι άνθρωποι να ενθαρρύνονται να κινηθούν πέραν της «πεπατημένης». Διότι όποιος δεν τολμά να κάνει λάθος, δεν πρόκειται ποτέ να πει κάτι νέο !!!

Το γεγονός ότι σήμερα έχουμε ευφυέστατους νέους, δεν σημαίνει ότι αυτοί είναι και καλλιεργημένοι διαπιστώνει ο ακαδημαϊκός δάσκαλος, ενώ τον προβληματίζει έντονα η ανθρώπινη αντιφατικότητα και παραδοξότητα που μπορεί να κάνει το καλό και να προξενεί κακό, δηλ. το χάρισμα του ανθρώπου να κτίζει, αλλά και η τάση του, ακολούθως, να καταστρέφει τα δημιουργήματά του. Η ικανότητά του να κατακτά το περιβάλλον του και, όπως βλέπουμε σήμερα, τελικά να το βλάπτει, η γενναιοδωρία με την οποία προσφέρει, αλλά και η σκληρότητα με την οποία αρνείται, τη στήριξή του όταν υπάρχει ανάγκη βοήθειας, αγνοώντας την αγαπητική και τις διδασκαλίες των θρησκειών του. Το χάρισμά του να διακρίνει και να θαυμάζει την ομορφιά, αλλά και η τάση του ν’ αφήνει ασχήμια στο πέρασμά του !!! Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν εμπνεύσει και, παράλληλα, έχουν σημαδέψει την ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά και τη ζωή μεμονωμένων, απλών ανθρώπων αναφέρει χαρακτηριστικά.

Επίσης εξ αρχής αντιλαμβάνεται πώς , παρά τις 541 σελ. του βιβλίου του , δεν θα μπορούσε ποτέ να παρουσιάσει ένα πλήρες έργο μιάς και : « αν θέλαμε να είμαστε ακριβείς και σχετικά πλήρεις, θα καταλήγαμε μάλλον να γράψουμε περισσότερους τόμους από ό,τι χρειάστηκαν οι ίδιοι οι «αρχαίοι κλασικοί» για να εκφράσουν τη σοφία τους».

Κλείνοντας το βιβλίο, ο Βασ. Μαρκεζίνης σημειώνει το χρέος μας σε κλασικούς Ευρωπαίους συγγραφείς, όπως τον Shakespeare, τον Goethe και τον Dante που μέσα από μια Freud-ική προσέγγιση αποκαλύπτουν τη συνέχεια του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως, σε μικρότερο βαθμό, την αποκάλυπταν και οι καμβάδες του Cabanel ή του Alma Tadema στον κόσμο των καλών τεχνών του 19ου αι., εναποθέτει δε τις ελπίδες του στον εμπνευσμένο καθηγητή πανεπιστημίου/ων και /ή κολλεγίων που θα χρησιμοποιήσει το έργο του ως «οδηγό» , προκειμένου να ωθήσει τους νέους και τις νέες που διδάσκει , να συνειδητοποιήσουν την πνευματική συνέχεια, αλλά και να ευαισθητοποιήσει την ψυχή τους απέναντι στην ομορφιά των κειμένων και των ζωγραφικών έργων μέσω των οποίων εξωτερικεύθηκαν αυτές οι ιδέες στην Ευρώπη και τελικά στον κόσμο όλο.

Εφόσον το καταφέρει, – εύχεται και ελπίζει ο συγγραφέας -, θα είναι ανεκτίμητη η υπηρεσία που θα προσφέρει στην κοινωνία του, μιάς και όσον αφορά τους ίδιους τους μαθητές και τις μαθήτριές του, ο καθηγητής αυτός, ( χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί ), μπορεί με την όλη αυτή διαδικασία ν’ αλλάξει τη ζωή τους προς το καλύτερο. Πρόκειται όμως και για τεράστια ευθύνη, αλλά για οποιονδήποτε επαγγελματία, η πρόκληση αυτή είναι αξιοζήλευτη .

Καλή απολαυστική ανάγνωση λοιπόν ενός γνωστού κατά τα άλλα θέματος, αλλά με μία νέα προσέγγιση , τολμώ να πω πρωτότυπη και διδακτική.