Στίς 13 Ἰουνίου ἀνακοινώθηκαν τά ἀποτελέσματα τοῦ ἰρλανδικοῦ δημοψηφίσματος ὡς πρός τήν Μεταρρυθμιστική Συνθήκη τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, ἕνα κείμενο νομικῆς καί πολιτικῆς σημασίας, τό ὁποῖο ἀντικατέστησε τό ἀτυχῆσαν Εὐρωσύνταγμα. Τό 53,4% τῶν Ἰρλανδῶν εἶπε ΟΧΙ παρά τήν προπαγάνδα τῶν περισσοτέρων κομμάτων τῆς χώρας ὑπέρ τοῦ ΝΑΙ. Ἡ Εὐρώπη ἀντιμετωπίζει τό θέμα μέ ψυχραιμία, ἀλλά τό πρόβλημα εἶναι ὑπαρκτό. Οἱ αἰσιόδοξοι λένε ὅτι δέν μπορεῖ νά ἐμποδισθεῖ ἡ πορεία τῆς Εὐρώπης ἀπό ἕνα μικρό κράτος, τήν στιγμή πού οἱ περισσότερες εὐρωπαϊκές χῶρες ἔχουν ἐπικυρώσει τήν Συνθήκη μέσῳ τῶν Κοινοβουλίων τους. Οἱ ἀπαισιόδοξοι ἰσχυρίζονται ὅτι κινδυνεύει νά ναυαγήσει καί πάλι ἠ θέσπιση ἑνός Καταστατικοῦ Χάρτη, ὅπως ἔγινε καί μέ τό ΟΧΙ τῶν Γάλλων καί τῶν Ὁλλανδῶν κατά τοῦ Εὐρωσυντάγματος.
Τίς νομικές πτυχές τοῦ ζητήματος θά τίς ἀναλύσουν ἄλλοι πιό εἰδικοί. Θά ἤθελα νά σταθῶ στούς παράγοντες πού ὁδήγησαν στό ΟΧΙ τῶν Ἰρλανδῶν καί νά τούς συγκρίνω μέ τά ἀντίστοιχα αἴτια τοῦ ΟΧΙ τῶν Γάλλων καί Ὁλλανδῶν. Στήν ἰρλανδική πρερίπτωση ὄλοι οἱ ἀναλυτές ἐντοπίζουν τρία αἴτια κυρίως: Α) Τήν ἀνησυχία τῶν Ἰρλανδῶν μήπως χάσουν τήν παραδοσιακή στρατιωτική οὐδετερότητα τῆς χώρας τους. Β) Τήν ἀνησυχία τους μήπως ἡ Εὐρώπη ἐπιβάλει τή νομομοποίηση τῶν ἀμβλώσεων, πρᾶγμα πού προσκρούει στήν φανατική προσήλωση τῶν Ἰρλανδῶν πρός τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία. Γ) Τήν ἀνησυχία μήπως ἐπιβληθοῦν ἀπό τήν Εὐρ. Ἔνωση αὐστηρότεροι φόροι. Βλέπουμε , λοιπόν, ὅτι οἰ παράγοντες τῆς ἀρνήσεως πρός ἕνα σημαντικό βῆμα τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνοπιήσεως συνοψίζονται σέ τρία σημεῖα: Διαφύλαξη Ἐθνικῆς Κυριαρχίας, προστασία θρησκευτικῆς –πολιτιστικῆς ταυτότητος, ἀντίθεση στήν οἰκονομική πολιτική τῆς Ἕνωσης.
Παρεμφερῆ ἦσαν τά αἴτια τοῦ γαλλικοῦ καί ὁλλανδικοῦ ΟΧΙ. Ὑπῆρχε ἡ ἀντίδραση στήν Εὐρώπη -ὑπερκράτος, ἐξεφράσθη ἡ ἀνησυχία γιά τήν οἰκονομική πολιτική πού καθιέρωνε τό Εὐρωσύνταγμα, ἐνυπῆρχε, ὅμως, καί τό θρησκευτικό –πολιτιστικό στοιχεῖο, διότι πολλοί Γάλλοι καί Ὁλλανδοί φοβοῦνται τήν ἔνταξη τῆς Τουρκίας , ἑνός μουσουλμανικοῦ κράτους, στήν Ε.Ε. Φυσικά στίς δημοσκοπήσεις ἐντοπίσθηκαν καί ἄλλα αἴτια, διόλου ἀμελητέα, ὅπως λ.χ. ἡ ἀντίδραση πολλῶν ψηφοφόρων στά ἐσωτερικά προβλήματα τῶν χωρῶν τους καί στήν πολιτική τῶν κυβερνήσεών τους. Σέ γενικές γραμμές, πάντως, παρατηροῦμε ὅτι καί στά τρία ἀρνητικά δημοψηφίσματα, πέραν τῶν κοινωνικῶν –οἰκονομικῶν λόγων, ὑπάρχει καί ὁ δεδηλωμένη εὐασθησία μεγάλου ποσοστοῦ εὐρωπαίων πολιτῶν σέ θέματα ἐθνικῆς κυριαρχίας καί θρησκευτικῆς –πολιτιστικῆς ταυτότητος. Ὅσο κι ἄν ὁρισμένοι ἀρθρογράφοι ἐπιμένουν νά ὑπερτονίζουν τήν οἰκονομική πτυχή τῆς ἀντιδράσεως, εἶναι ἀντικειμενικά παραδεκτό ὅτι ἡ αξία τοῦ ἔθνους καί τοῦ ἐθνικοῦ κράτους, καθώς καί ἡ ἐπιθυμία διαφυλάξεως θρησκευτικῶν καί πολιτιστικῶν χαρακτηριστικῶν κάθε λαοῦ ἀποτελοῦν ἀπαραίτητες παραμέτρους γιά τήν κατανόηση τῶν τριῶν ΟΧΙ. Εἰδικά δέ στήν ἰρλανδική περίπτωση ὁ ρόλος τοῦ θρησκευτικοῦ παράγοντος φαίνετι ὅτι διεδραμάτισε καίριο ρόλο. Οἱ Ἰρλανδοί προτιμοῦν νά ρίξουν στά Τάρταρα τό νέο καταστατικό Χάρτη τῆς Ε.Ε. παρά νά δοῦν μία ἔξωθεν παρέμβαση στή νομοθεσία τους περί ἀμβλώσεων. Ἡ χριστιανική παράδοσή τους τούς ἔχει καταστήσει τή μοναδική χώρα τῆς Εὐρ. Ἑνώσεως πού σέβεται αὐστηρά τήν ζωή τοῦ κυοφορουμένου ἐμβρύου καί βλέπει μέ μεγάλη ἐπιφυλακτικότητα τήν ἀνεκτική νομοθεσία ἄλλων χωρῶν στό ὄνομα τῶν παρεξηγημένων «Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων».
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συντάξεως τῆς Συνταγματικῆς Συνθήκης, τοῦ γνωστοῦ μας Εὐρωσυντάγματος, εἴδαμε τήν ἄρνηση τῶν περισσοτέρων εὐρωπαϊκῶν κυβερνήσεων -ὄχι ὅλων- νά τεθεῖ στό Προοίμιο ἠ ρητή ἀναφορά στίς Χριστιανικές ρίζες τῆς Εὐρώπης. Ἀκόμη καί ἡ φράση τοῦ Θουκυδίδη ἀπό τόν Ἐπιτάφιο τοῦ Περικλέους περί δημοκρατίας ἀπαλείφθηκε καταδεικνύοντας μία τάση περιφρονήσεως τῶν στοιχείων τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς. Κι ὅμως ἡ θρησκεία καί ἡ πολιτιστική ταυτότητα ἐπανέρχονται ἀπό τό παράθυρο ἔστω και ἄν οἱ Εὐρωπαῖοι ἡγέτες ἐπιχειροῦν νά τά διώξουν ἀπό τήν πόρτα. Ἡ Εὐρ. Ἕνωση ἔδωσε ὑπερβολική ἔμφαση στήν οἰκονομική συνεργασία , ἀλλά ξέχασε τήν φράση ἑνός ἐκ τῶν πρωτεργατῶν τῆς ΕΟΚ τοῦ 1957. Ὁ Ζάν Μοννέ εἶχε πεῖ: «Ἀρχίσαμε λανθασμένα. Ἔπρεπε νά ἀρχίσουμε ἀπό τόν Πολιτισμό καί ὄχι ἀπό τή Οἰκονομία».
Ἡ Εὐρώπη θά ἔχει μέλλον ἄν, ἔστω καί τώρα, ἀποφασίσει νά ἀναγνωρίσει τίς θρησκευτικές καί πολιτιστικές της ρίζες. Τήν Ἀρχαία Ἑλληνική Γραμματεία, τό Βυζαντινο-ρωμαϊκό Δίκαιο καί τήν Χριστιανική Πίστη. Διότι ἄν ἀποκοπεῖς ἀπό τίς ρίζες σου, δέν πρόκειται νά βγάλεις κλαδιά καί χυμούς.
Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων 14-6-2008.