Γράφει ο Δημήτρης Παράξενος
Ο Αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία
Χαράλαμπος Παπασωτηρίου
Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 1996
Ένα βιβλίο για την Επανάσταση του 1821 είναι πάντα ενδιαφέρον, ιδίως όταν ο συγγραφέας του είναι στρατηγικός αναλυτής. Ο «Αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία» καλύπτει την περίοδο από το 1821 έως το 1832, όταν συγκροτήθηκε το νεώτερο ελληνικό κράτος. Η πρωτοτυπία του έγκειται στο ότι παρουσιάζει και τις κινήσεις των Οθωμανών ενώ περνάει τα γεγονότα μέσα από ένα θεωρητικό πλαίσιο που φωτίζει τη στρατηγική τους αξία.
Ο Παπασωτηρίου ασχολείται με τη στρατηγική ξηράς και θάλασσας, την οικονομία, την εσωτερική πολιτική, τη διεθνή νομιμοποίηση και τη διπλωματία. Ο αγώνας των Ελλήνων υπέφερε από έλλειψη ανδρών, πόρων και κεντρικής διοίκησης. Έγιναν εμφύλιοι, καθώς τα τοπικά κέντρα εξουσίας αντιδρούσαν στην επιβολή ενός συγκεντρωτικού διοικητικού μοντέλου, και η διαχείριση των χρημάτων από τα πρώτα εξωτερικά δάνεια για αγορά πολεμικών πλοίων ήταν κάκιστη. Από την άλλη οι Έλληνες ήταν πολύ ικανοί στον ανταρτοπόλεμο, είχαν εξαιρετικούς στρατηγούς, όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης, και υπερτερούσαν στη ναυτική δεξιοτεχνία. Επίσης, διέθεταν την οικονομική και ηθική υποστήριξη των φιλελλήνων της Δύσης. Η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν υποανάπτυκτη συγκριτικά με τα δυτικά κράτη αλλά υπερτερούσε συντριπτικά σε στρατιώτες, πολεμικά πλοία και πόρους έναντι των επαναστατών. Όταν συμμάχησε με την Αίγυπτο ο συσχετισμός δυνάμεων άλλαξε δραματικά σε βάρος των Ελλήνων. Όμως η αυτοκρατορία αντιμετώπιζε εσωτερικά προβλήματα και συγκρούσεις με άλλες δυνάμεις που δεν της επέτρεψαν να συγκεντρωθεί πιο αποτελεσματικά στην πάταξη της Επανάστασης.
Το βιβλίο δείχνει πως η έκβαση ενός πολέμου δεν είναι μόνο συνάρτηση του συσχετισμού δυνάμεων των συγκρουόμενων πλευρών. Οι Έλληνες αντιστάθηκαν πεισματικά με τεράστια αυτοθυσία ακόμη κι όταν ο αγώνας τους φαινόταν χαμένος. Έτσι, κέρδισαν χρόνο μέχρι που η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία αποφάσισαν ότι η δημιουργία ενός ελληνικού κράτους ανταποκρινόταν στις διαμορφωθείσες συνθήκες και επενέβησαν με το σκοπό αυτό.
Μόνη αδυναμία του έργου είναι ότι αποδίδει την Επανάσταση αποκλειστικά στο διαφωτισμό, ιδέα που δεν εξηγεί γιατί επαναστάτησε η συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων κι όχι κάποια άλλη και γιατί αυτοπροσδιορίζονταν με το συγκεκριμένο τρόπο.
Ο «Αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία» προσφέρει μια λεπτομερή, αντικειμενική εικόνα της Επανάστασης του 1821. Διαβάζεται εύκολα και οδηγεί σε μια βαθύτερη ανάγνωση των πραγμάτων με διαχρονική εφαρμογή. Το έχω διαβάσει δύο φορές και είναι από τα αγαπημένα μου ιστορικά βιβλία.