Επιμνημόσυνος Λόγος του Καθηγητή Άγγελου Συρίγου στο ετήσιο μνημόσυνο του Τάσσου Παπαδόπουλου

Επιμνημόσυνος Λόγος του Καθηγητή Άγγελου Συρίγου στο ετήσιο μνημόσυνο του Τάσσου Παπαδόπουλου

11 ΔΕΚ 2016

Ελληνίδες και Έλληνες της Κύπρου,

Τελούμε σήμερα το όγδοο μνημόσυνο του Τάσσου Παπαδόπουλου, του ανθρώπου που κατόρθωσε να καθιερωθεί ως ένας από τους μεγάλους ηγέτες του Ελληνισμού, σε μίαν περίοδο μάλιστα που οι μεγάλοι ηγέτες εκλείπουν.

Η σημερινή τελετή γίνεται ενώ η Κύπρος περνά τις κρισιμότερες ώρες της μετά το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν το 2004. Η εικόνα που έχουμε μπροστά μας δεν είναι ακόμη εντελώς καθαρή. Συζητήσεις συνεχίζονται επί πολλών θεμάτων, ενώ υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για κρίσιμα ζητήματα με σοβαρότερα ίσως αυτά του εδαφικού, της ασφάλειας και των εγγυήσεων. 

Στα διλήμματα που δημιουργούνται σε αυτήν τη φάση, οι συμβουλές που θα είχε να μας δώσει ο Τάσσος Παπαδόπουλος, εάν ήταν ακόμη ανάμεσά μας, θα ήσαν πολύτιμες και μοναδικές.

Βλέπετε, ο Τάσσος Παπαδόπουλος ευτύχησε να είναι μεταξύ εκείνων που οδήγησαν στην απελευθέρωση του νησιού από τον αποικιακό ζυγό. Σε νεαρότατη ηλικία συμμετείχε στην επιτροπή για τη δημιουργία του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, διετέλεσε επί έντεκα χρόνια υπουργός την κρίσιμη περίοδο μεταξύ 1959-1970, συνομίλησε επανειλημμένως με την τουρκοκυπριακή πλευρά πριν και μετά την εισβολή, ήταν για χρόνια μέλος του Εθνικού Συμβουλίου και φυσικά είχε την εμπειρία των διαπραγματεύσεων του Σχεδίου Ανάν ως πρόεδρος της Κύπρου. Πρόκειται για μία πορεία μισού αιώνα.

Αντικειμενικά ίσως 1 ή 2 ακόμη άτομα στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας μπορεί να θεωρηθεί ότι είχαν ανάλογες γνώσεις για το Κυπριακό και ήξεραν κάθε λεπτομέρειά του.

Έχοντας αυτά τα δεδομένα κατά νου για τη συσσωρευμένη πείρα και σοφία του Τάσσου Παπαδόπουλου, ανέτρεξα στο πιο ιστορικό του κείμενο, το διάγγελμα της 7ης Απριλίου 2004, λίγες ημέρες πριν το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν, για να αναζητήσω απαντήσεις στα σημερινά ερωτήματα.

Διαπίστωσα ότι στο διάγγελμα υπήρχαν θέματα που σήμερα τα έχουμε περίπου καταπιεί. Είχε πει επί παραδείγματι ο Τάσσος Παπαδόπουλος ότι:

Σε ἕνα καθεστὼς ὅπου οἱ ἀποφάσεις πρέπει νὰ λαμβάνονται μὲ βάση ἰσοτιμίας, δηλαδὴ 50-50, παρέχεται σὲ κάθε πλευρὰ ἡ εὐχέρεια καὶ ἡ δυνατότητα νὰ δημιουργοῦν ἀδιέξοδα ποὺ θὰ ὁδηγοῦν σὲ παράλυση τὶς διοικητικὲς λειτουργίες τοῦ κράτους

Είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν. Διότι σχετιζεται με την επόμενη ημέρα σε περίπτωση που προχωρήσει το σχέδιο λύσεως. Τότε που τα φώτα της δημοσιότητας θα έχουν απομακρυνθεί από το νησί αλλά τα προβλήματα θα απαιτούν γρήγορες και συγκεκριμένες λύσεις. Είναι ένα θέμα που σχετίζεται με τη λειτουργικότητα και εν τέλει με τη βιωσιμότητα του νέου κράτους.

Είναι πολλά θέματα που θίγει το διάγγελμα. Το βασικό όμως που το διατρέχει είναι αυτό που έγινε γνωστό με τη φράση:

Παρέλαβα Κράτος διεθνῶς ἀναγνωρισμένο. Δὲν θὰ παραδώσω «Κοινότητα» χωρὶς δικαίωμα λόγου διεθνῶς καὶ σὲ ἀναζήτηση κηδεμόνα.

Πρόκειται για αυτό που ο Τάσσος Παπαδόπουλος περιγράφει ως “βασική και θεμελιώδη αγωνία του”. Το λέει και το ξαναλέει:

Καλούμαστε νὰ καταλύσουμε τὴν Κυπριακὴ Δημοκρατία, τὸ μόνο ἔρεισμα ἀσφάλειας τοῦ λαοῦ μας καὶ ἐγγύηση τῆς ἱστορικῆς μας φυσιογνωμίας.

Πίσω από αυτές τις φράσεις κρύβεται ο λόγος που η Τουρκία έχει εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις δια των Τουρκοκυπρίων.

Κυρίες και Κύριοι,

τα κατεχόμενα αποτελούν μία μαύρη τρύπα στον παγκόσμιο χάρτη. Δεν αναγνωρίζονται από κανέναν. Μέσα από τη συμφωνία λύσεως του Κυπριακού η Τουρκία αναζητεί να δώσει διεθνή υπόσταση στα κατεχόμενα. 

Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ο κυπριακός ελληνισμός διαπραγματεύεται τη διεθνή του υπόσταση. Αυτό είναι το διαπραγματευτικό του χαρτί. Το μοναδικό διαπραγματευτικό του χαρτί. Το γεγονός ότι η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία ως τον αποκλειστικό εκπρόσωπο του νησιού. Στο νησί δεν υπάρχει άλλη διεθνής οντότητα.

Αντιστοίχως ο ελληνισμός της Κύπρου μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων προσδοκώντας να πάρει πίσω εδάφη και περιουσίες. Επομένως, η διαπραγμάτευση είναι «αναγνώριση έναντι εδάφους». Γι’ αυτό το λόγο είναι τόσο σημαντικό η διεθνής υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας να δοθεί μόνον εάν έχει εξασφαλισθεί 100% η επιστροφή εδαφών.

Το σχέδιο της Τουρκία είναι απλό:

Σε πρώτο βήμα επιδιώκει να εξουδετερώσει το μοναδικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα των Ελλήνων της Κύπρου: την επίσημη αναγνώριση.

Παράλληλο βήμα είναι η αναβάθμιση των κατεχομένων σε συνιστών κράτος ισότιμο με αυτό των Ελληνοκυπρίων. 

Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία των τουρκικών επιδιώξεων είναι να μην δώσουν πίσω εδάφη. 

Το ίδιο είχε συμβεί και το 2004. Στο Μπούργκενστοκ είχαμε ζητήσει τα κατεχόμενα εδάφη που θα επιστρέφονταν σταδιακά στην ελληνοκυπριακή πολιτεία σε βάθος τρεισήμισυ ετών να παραδίδονταν στον ΟΗΕ. Οι Τούρκοι δεν το δέχθηκαν. 

Επανέρχομαι στα λόγια του Τάσσου Παπαδόπουλου για το 2004 που ισχύουν ακέραια σήμερα:

Ἡ Τουρκοκυπριακὴ κοινότητα ἀποκτᾶ ὅλα τὰ βασικὰ αἰτήματα ποὺ διεκδίκησε, ἀπὸ τὴν πρώτη ἡμέρα ἐφαρμογῆς τῆς λύσης.

Ἀναγνωρίζεται ἡ ὀντότητά της ὡς «νόμιμο συνιστῶν Κράτος». Διαγράφεται ἡ εἰσβολὴ καὶ ἡ κατοχή. …

Ἀντίθετα, ὅλα καὶ ὅσα προσδοκεῖ νὰ ἀποκτήσει ἡ Ἑλληνοκυπριακὴ κοινότητα, … παραπέμπονται χωρὶς ἐγγυήσεις στὸ μέλλον καὶ ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὴν καλὴ πίστη τῆς Τουρκίας νὰ ἐκπληρώσει τὶς ὑποχρεώσεις ποὺ ἀναλαμβάνει. … «ἀγοράζουμε ἐλπίδα», μὲ μόνο ἀντάλλαγμα καὶ διασφάλιση τὴν καλὴ θέληση τῆς Τουρκικῆς πλευρᾶς νὰ τηρήσει τὴ συμφωνία.

Το δεύτερο βήμα της Τουρκίας είναι μετά από κάποιο χρονικό διαστημα και οπωσδήποτε πριν την επιστροφή των εδαφών, να βρει αφορμή για να απαλλαγεί από τις συμφωνίες. Έτσι:

εδάφη δεν θα έχουν επιστραφεί, 

η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα υπάρχει και 

στη θέση της δύο συνιστώντα κράτη θα αναζητούν εναγωνίως την αναγνώριση από τη διεθνή κοινότητα.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Τουρκία επιθυμεί διατήρηση των τουρκικών στρατευμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είχε πει ο Τάσσος Παπαδόπουλος:

…ἡ συνεχὴς παρουσία τουρκικῶν στρατευμάτων στὴν Κύπρο, δὲν ἐξυπηρετεῖ βέβαια οὔτε τοὺς Ἑλληνοκύπριους οὔτε τοὺς Τουρκοκύπριους, παρὰ μόνο τὴν Τουρκία.

Κύρίες και Κύριοι, πρέπει επιτέλους να αντιληφθούμε ότι η Τουρκία βλέπει στρατηγικά την Κύπρο.

Οι Τούρκοι φροντίζουν και μας το λένε με κάθε τρόπο. Δεν μας το κρύβουν. Το είχε πει ο Νιχάτ Ερίμ το 1956. Το ξαναλέει ο Νταβούτογλου στο βιβλίο του το στρατηγικό βάθος που εξεδόθη το 2001:

Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα. … η Τουρκία είναι υποχρεωμένη από στρατηγική άποψη να ενδιαφέρεται για την Κύπρο πέραν του ανθρώπινου παράγοντα

Για την Τουρκία το Κυπριακό είναι θέμα στρατηγικής ασφάλειας. Τα συμφέροντά της είναι ανεξάρτητα από αυτά των Τουρκοκυπρίων. Η Τουρκία δεν πρόκειται να επιτρέψει στους Τουρκοκυπρίους να πάρουν μόνοι τους αποφάσεις για το μέλλον τους.

Η Τουρκία θέλει να διατηρήσει στρατεύματά της στο νησί στο διηνεκές.

Για ποιό λόγο; Απλούστατα διότι μετά τη διάλυση της Κυπριακή Δημοκρατίας θα μπορεί εύκολα να επιβάλλει τη λύση που της ταιριάζει. 

Ουσιαστικά το μέλλον αυτού του νησιού υποθηκεύεται στην πολιτική βούληση της Τουρκίας. Το είχε πει ο Τάσσος Παπαδόπουλος από το 2004:

Όλα αὐτὰ ἔναντι κενῶν, παραπλανητικῶν, δῆθεν, προσδοκιῶν. Ἔναντι τῆς ἀνεδαφικῆς ψευδαίσθησης ὅτι ἡ Τουρκία θὰ τηρήσει τὶς δεσμεύσεις της.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν για ποιο λόγο είναι ανάγκη να διαφυλαχθεί πάση θυσία η κρατική οντότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και όσα απορρέουν από αυτήν.

Ελληνίδες και Έλληνες της Κύπρου, 

τις επόμενες εβδομάδες θα ακούσουμε σημεία και τέρατα. Είναι η τελευταία σας ευκαιρία, θα πάθετε αυτό, θα πάθετε εκείνο, θα ενσωματώσουν οι Τούρκοι τα κατεχόμενα, θα σας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι

Τό είχε επισημάνει ο Τάσσος Παπαδόπουλος:

Εἶναι δογματισμὸς καὶ ὑποδηλεῖ ἄγνοια τῶν κανόνων τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς, ἡ ἄποψη ὅτι αὐτὴ θἆναι ἡ τελευταία πρωτοβουλία γιὰ λύση τοῦ Κυπριακοῦ.

Το είχε πει και ο Πέτρος Μολυβιάτης:

δεν υπάρχουν τελευταίες ευκαιρίες. Η ζωή συνεχίζεται και η ζωή προσφέρει πάντοτε δυνατότητες και ευκαιρίες

Ακούω ως τη βασική απειλή για το μέλλον ότι θα ενσωματώσουν οι Τούρκοι τα κατεχόμενα. Δεν είναι εύκολο να το κάνουν. Εάν ήταν εύκολο, θα το είχαν κάνει χρόνια τώρα. 

Σε αυτό το σημείο σημειώστε πως με ό,τι έχει καταπιαστεί η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει αποτύχει μεγαλοπρεπώς:

Πήγε να πάξει το μεγάλο παιχνίδι στη Μέση Ανατολή τοποθετώντας ισλαμικές αδελφότητες στα γειτονικά κράτη κι έχει βυθισθεί στον βάλτο της Συρίας

Έριξε το ρωσικό μαχητικό και αφού έφαγε χαστούκια, σύρθηκε γονυπετής στη Μόσχα να ζητήσει συγνώμη

Απείλησε με casus belli τους Κούρδους εάν διαβούν τον Ευφράτη στη Συρία και έκτοτε αυτοί έχουν προχωρήσει 90 χιλιόμετρα πέραν του ποταμού (προσέξτε! Μιλάμε για τους χωρίς κράτος και “ξυπόλητους” Κούρδους)

Απαίτησε αλαζονικά να συμμετάσχει στην πολιορκία της Μοσούλης και έκτοτε οι στρατιώτες είναι εγκλωβισμένοι σε ένα στρατόπεδο υπό τον έλεγχο κουρδικής πολιτοφυλακής.

Ας υποθέσουμε, όμως, ότι η Τουρκία αποφασίζει να προβεί σε ενσωμάτωση. Θα είναι αναμφισβήτητα μία θλιβερή εξέλιξη που απλώς θα επιβεβαιώνει και τυπικά την πραγματικότητα που βιώνουμε στο νησί από το 1974. Βαυκαλιζόμαστε μήπως ότι συνομιλούμε τους Τουρκοκυπρίους; Μήπως οι Τουρκοκύπριοι κατέχουν την Κύπρο; Η Τουρκία την κατέχει και αυτός είναι ο πραγματικός συνομιλητής της ελληνοκυπριακής πλευράς. Τυχόν ενσωμάτωση θα μας οδηγήσει να αντικρύσουμε κατάματα αυτή την πραγματικότητα.

Για να αποτρέψουμε δυσμενείς εξελίξεις, ακόμη και τυχόν ενσωμάτωση, καλό είναι να αποφύγουμε με κάθε τρόπο να φθάσουμε σε ένα νέο δημοψήφισμα. 

Θα είναι βαρύ για δεύτερη φορά να καταψηφισθεί ένα σχέδιο λύσεως, όπως είναι βέβαιον ότι θα γίνει. Πρέπει να σταματήσουμε τη διαδικασία πιο πριν. 

Σε αυτό το σημείο θα φανεί η διπλωματική δεινότητα Κύπρου και Ελλάδος. Εδώ θα αντιμετωπίσουμε ένα άλλο πρόβλημα. Εκτός από τις απειλές για καταστροφές, θα υπάρχουν και διεθνείς πιέσεις.

Το διαπιστώσαμε ήδη. Μας θυμηθήκαν τις τελευταίες ημέρες και περάσανε από εδώ, ο εγγλέζος υπουργός Εξωτερικών, ο γάλλος πρόεδρος, η αμερικανίδα υφυπουργός. Ήρθαν για να μας πείσουν ότι πρέπει να δεχτούμε. 

Πώς το λέει ο Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους;:

Αραπιάς άτι, Γάλλου νούς, βόλι Τουρκιάς, τοπ’ Άγγλου!

Πέλαγο μέγα πολεμά, βαρεί το καλυβάκι,

Εδώ, στην Κύπρο ήρθαν όλοι αυτοί. Ελάχιστοι πέρασαν και από την Τουρκία. Διότι γνωρίζουν ότι είμαστε ο αδύναμος κρίκος σε αυτή την ανισορροπία ισχύος. Διότι θεωρούν ότι εδώ οι πιέσεις θα είναι πιο αποτελεσματικές.

Απέναντι σε αυτές τις πιέσεις υποχρεώνομαι να επανέλθω στα λόγια του Τάσσου Παπαδόπουλου:

Οἱ ἀποφάσεις ποὺ θὰ πάρουμε ἐμεῖς σήμερα, διαμορφώνουν καὶ καθορίζουν τὶς τύχες καὶ τὰ πεπρωμένα καὶ τῶν ἐπερχόμενων γενεῶν.

Δὲν πρόκειται γιὰ πολιτικὲς ἐκλογὲς ὅπου τὰ Κόμματα καταμετροῦν τὴ δύναμή τους. Δὲν θὰ ἀναμετρηθοῦν τὰ Κόμματα μεταξύ τους. Θὰ ἀναμετρηθοῦμε μὲ τὴν ἱστορία.

Ἡ διαφύλαξη τῆς ἑνότητάς μας εἶναι ὕψιστο χρέος πρὸς τὴν πατρίδα μας

Προσέξτε αυτό το σημείο, κύριοι εκπρόσωποι των κομμάτων:

Ἡ διαφύλαξη τῆς ἑνότητάς μας εἶναι ὕψιστο χρέος πρὸς τὴν πατρίδα μας

Κυρίες και κύριοι,

Πριν από 190 χρόνια ο Διονύσιος Σολωμός περιέγραφε το πολιορκημένο από τους Τούρκους Μεσολόγγι ως ένα αλωνάκι:

Tα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι

Πολλά τα αλωνάκια του ελληνισμού στην υπερτρισχιλιετή ιστορία του.

Ατελείωτες οι μάχες στα μαρμαρένια αλώνια.

Ελληνίδες και Έλληνες της Κύπρου,

Το αλωνάκι του ελληνισμού σήμερα είναι αυτό το νησί.

Εδώ θα ξαναρχίσει το παναρχαιο δράμα.

Εδώ θα αναμετρηθεί ο καθένας από εσάς με την ιστορία αυτού του τόπου, με τα παιδιά του, με το μέλλον του, με τον εαυτό του.

Οι παρακαταθήκες ενός ιστορικού ηγέτη όπως ο Τάσσος Παπαδόπουλος εύχομαι να σας καθοδηγήσουν σε αυτή την αναμέτρηση.