Στον απόηχο της επίσκεψης του Ερντογάν

του Βασιλείου Μακρυπούλια*

Η Ιστορία αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα για όσες αλήθειες πολλοί θέλουν για δικούς τους λόγους να ξεχάσουν. Στις απαρχές λοιπόν της δυναστείας των Παλαιολόγων εμφανίζεται ενάντια στο Βυζαντινό κράτος-τον Ελληνικό χαρακτήρα του οποίου κάθε καλοπροαίρετος γνώστης της Ιστορίας τον παραδέχεται- μία νέα εχθρική και αυτή φυλή, μία νέα τουρκική φυλή, αυτή των Οθωμανών. Αυτοί από τα μέσα του 13^ου αι. είχαν ιδρύσει δικό τους ξεχωριστό κράτος στη Μ. Ασία. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Τούρκος φύλαρχος Σουλεϊμάν, οδηγός πεντακοσίων χιλιάδων ομοφύλων του, αφού διέφυγε από τους Μογγόλους έφθασε έως τον Ευφράτη όπου και πνίγηκε. Ένας από τους γιούς του ο Ερτογρούλ προχώρησε   προς τη Μ. Ασία. Εκεί προσελήφθη ως μισθοφόρος από το σελτζούκο σουλτάνο του Ικονίου ο οποίος του παρεχώρησε ως φέουδο μία μικρή χώρα κοντά στην Προύσα. Ο Οσμάν το 1289 διαδέχθηκε τον Ερτογρούλ και έκανε νέες κατακτήσεις. Όταν ο Οσμάν κατάφερε και έγινε ανεξάρτητος ηγεμόνας το 1326, τότε κατέλαβε την Προύσα την οποία και  έκανε πρωτεύουσά του. Όπως είναι γνωστό ο Οσμάν είναι ο  κύριος ιδρυτής του οθωμανικού κράτους. Πρέπει όμως να σημειώσουμε τη φυλετική πρώτη σχέση των Οθωμανών με τους Μογγόλους.

Οι τούρκοι εμφανίσθηκαν στην ιστορία ως φυλετική πολεμική ομάδα στις αρχές  του 5^ου αι. από την κοινή χρονολόγηση, στις στέπες της Σιβηρίας μετά την αποχώρηση των συγγενών τους Ούνων. Ο εμπορικός δρόμος του μεταξιού, ο οποίος έφθανε στη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα, εξασφαλίσθηκε με σκληρούς πολέμους των φυλών των Το-πα και των Εφθαλιτών εναντίον του Ιουάν-Ιουάν. Το 429 η φυλή των Ιουάν-Ιουάν ηττήθηκε και διαλύθηκε.  Οι πολεμικές φυλές οι  οποίες παλαιότερα είχαν υποταχθεί στους Ιουάν-Ιουάν εξεγέρθηκαν ενάντια στους Το-Πα. Η πιο δυνατή από αυτές τις ομάδες ήταν αυτή την οποία οι Κινέζοι ονόμαζαν Του-Κίουε. Αυτοί οι Του-Κίουε με αρχηγό τον Μπουμίν κάλυψαν τον εμπορικό δρόμο του μεταξιού κατακτώντας περιοχές κλειδιά. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι όλες αυτές οι φυλές  και οι Του-Κίουε υπάγονται στην  τουρανική ή τουρκική οικογένεια η οποία είναι παρακλάδι της μογγολικής και μορφολογικά μοιάζουν με τους Μογγόλους. Επομένως ευρύτερα ανήκουν στην κίτρινη φυλή. Είναι στα βυζαντινά γραπτά εις τα οποία το όνομα των Του-Κίουε μεταγράφεται ως Τούρκοι. Οι δυτικοί μάλιστα Τούρκοι θα αποσπαστούν οριστικά από τους ανατολικούς. Η ζωή τους είναι απλή (στα όρια του φυσικού παγανισμού) , απλά ας σημειώσουμε ότι δεν έχουν καμμία απολύτως σχέση με το πολιτιστικό εύρος και βάθος του Βυζαντίου. To κράτος το οποίο ίδρυσαν (η αυτοκρατορία εάν θέλετε) είναι απλή στη διοίκηση και στην περαιτέρω πολιτειακή διαχείριση. Τρέφονται  με  κρέας και γάλα  και άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα. Ζούν σε σκηνές και μετακινούνται έφιπποι από τόπο σε τόπο ανάλογα με τις ανάγκες των κοπαδιών τους. Η βασιλική οικογένεια δεν  είχε ιδιαίτερα προνόμια, όλοι ήταν φυσικά ελεύθεροι άνθρωποι, κατά πρώτο λόγο πολεμιστές. Τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες των τις εκτελούσαν οι δούλοι τους οποίους κατακτούσαν στις μάχες που έδιναν. Η θρησκεία τους ήταν απλή. Λάτρευαν τις δυνάμεις της φύσης. Επίσης και το σύστημα της δικαιοσύνης τους ήταν το ίδιο απλό. Η ανταρσία και η προδοσία ετιμωρούντο με θάνατο. Εάν κάποιος έβλαπτε το διπλανό του θα έπρεπε να τον αποζημιώσει(  η αποζημίωση περιελάμβανε μέχρι και να  του προσφέρει προς γάμο συγγενικό του πρόσωπο). Ζούσαν σε ένα τελείως φυσικό περιβάλλον, τη στιγμή κατά την οποία το Βυζάντιο διά του Ελληνικού πολιτισμού έφθανε στο γνωστό σημείο ανάπτυξης του Χριστιανικού ανθρωπισμού  του αλλά και άλλων πολιτισμικών επιτευγμάτων. Σε τέχνες , γράμματα και επιστήμες.

Μετά από πιέσεις των Κινέζων και των Ινδών(αυτό το γεγονός είναι πολύ βασικό διότι δείχνει ότι οι τούρκοι (από τους Σελτζούκους έως τους Οθωμανούς) δεν μπορούσαν να σταθούν ιστορικά, μόνιμα και ανεξάρτητα ως κράτος και καθημερινότητα λόγω της μεγάλης κινητικότητας  των λαών στα μέρη της φυσικής καταγωγής των. Συζητούμε για Κινέζους, Ινδούς, τους  Μογγόλους του Ταμερλάνου κ.λ.π.Αυτό τους αναγκάζει συνεχώς να μετακινούνται προς τα δυτικά, προς την εύρεση μιας πιο σταθερής για αυτούς εστίας)ένα ισχυρό τουρκικό φύλο οι Γούζ, ωθήθηκαν προς τα δυτικά. Μέσα από την υιοθέτηση του μουσουλμανισμού(ως συνεκτικού μεταξύ των ανθρώπων δεσμού) γνώρισαν πολύ μεγάλη ακμή στην εποχή ενός σημαντικού για αυτούς ηγεμόνος, του Σελτζούκ. Για να το θέσουμε πιο απλά μέσω του μουσουλμανισμού ο εγγονός του ο Τογρούλ-μπέγ κατόρθωσε να πειθαρχήσει τις απείθαρχες πολεμικές φυλές των Γούζ οι οποίοι από εδώ και στο εξής θα ονομάζονται Σελτζούκοι. Η ικανότητα του Τογρούλ  και η πτώση του χαλιφάτου της Βαγδάτης εξασφάλισαν την υπεροχή τους στη Μέση ανατολή.

Η οργάνωσή τους είναι πρωτογενής και απλή. Επειδή οι Βυζαντινοί είχαν πιέσει πολύ τους πληθυσμούς των  περιοχών που ευρίσκονταν οι Σελτζούκοι (μέσω της δυσβάστακτης φορολογίας κυρίως) οι Σελτζούκοι ελαφρύνοντας τη φορολογία κέρδισαν όλους αυτούς τους πληθυσμούς. Μετά  από τις Σταυροφορίες όμως και επειδή και  πάλι άρχισαν οι έριδες μεταξύ των αρχηγών των Σελτζούκων διασπάσθηκαν και πάλι σε πολλές ομάδες.

Στη δύσκολη αυτή στιγμή για τους μουσουλμάνους εμφανίζεται ως τυφώνας ο τρομερός Μογγόλος Τζένγκις Χάν ο οποίος ξεκίνησε από τον ίδιο χώρο (Κεντρική Ασία)από όπου ξεκίνησαν και οι Ούννοι και οι τούρκοι. Οι Μογγόλοι καταλαμβάνοντας τη Συρία ωθούν τους Τούρκους δυτικότερα( χάριν ιστορικής επιβίωσης. Αν και ανήκαν στην ίδια φυλή επειδή οι Μογγόλοι θεωρούσαν τους Τούρκους κατωτέρους ήταν αδύνατο οι Τούρκοι να συμβιώσουν ανεκτά με τους Μογγόλους του Τζένγκις Χάν). Τα τουρκικά μέρη  σαρώνονται και οι Τούρκοι σπρώχνονται  προς τα μέρη της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Είναι σημαντικό λοιπόν να θυμούνται οι σημερινοί απόγονοί τους ότι σε αυτή τη χρονική στιγμή η βυζαντινή αυτοκρατορία πρόσφερε στους προγόνους τους τη γνώση του τι σημαίνει πολιτειακή οργάνωση, πολιτική ανάπτυξη και  κρατική διαβίωση. Επίσης οι Τούρκοι σώθηκαν κατά κάποιο τρόπο μέσα στους κόλπους της βυζαντινής αυτοκρατορίας διότι ο Ταμερλάνος μετέπειτα δεν θέλησε να προχωρήσει προς το Βυζάντιο (μάλλον θεωρούσε ότι η φυλή του ανήκε στους χώρους των στεπών, εκεί ήταν η ζωή τους και ο αγώνας τους, δεν είχαν καμμία σχέση με το Βυζάντιο και τη  διαχείριση της αυτοκρατορίας, ήταν μία ζωή ξένη προς αυτούς που δεν ήξεραν και δεν ήθελαν να τη διαχειρισθούν). Γνωρίζοντας οι Τούρκοι τον πολιτειακό τρόπο ζωής των βυζαντινών μπόρεσαν και δημιούργησαν παρόμοιο σταδιακά κράτος λαμβάνοντας τα πάντα από τους βυζαντινούς και με αυτόν τον τρόπο επιβίωσαν ιστορικά. Η ιστορική επιβίωση των Τούρκων οφείλεται στο Βυζάντιο διότι εάν οι Τούρκοι στρέφονταν προς την ανατολή τους περίμενε το μαχαίρι του Ταμερλάνου. Ο σημερινός πρόεδρος των Τούρκων καλό είναι να μην τα ξεχνά. Η συνθήκη της Λωζάννης έδωσε στους Τούρκους αφ’ ενός μέν  εκείνα τα σημεία τα οποία απετέλεσαν τις εστίες από όπου πρωτοαναπτύχθηκε το κράτος τους μετά τις χαμένες μάχες τους με τον Τζένγκις Χάν και τον Ταμερλάνο, αφ’ ετέρου εκείνα τα μέρη τα οποία δεν θα   έπρεπε να είναι Ελληνικά ώστε να αναβιώσει η Μεγάλη Ιδέα της ανασύστασης του Βυζαντίου εκ μέρους των Ελλήνων. Εάν θέσουμε αυτό που έλεγε ο Βενιζέλος «εθνικό κριτήριο» και το πολιτιστικό κριτήριο οι τούρκοι στη συνθήκη της Λωζάννης πήραν πολλά παραπάνω από όσα ιστορικά, εθνικά και πολιτιστικά τους άξιζαν. Ποια σχέση με τους τούρκους έχει η Ρόδος των τόσων  Ελληνικών μνημείων και του πανάρχαιου Ελληνικού πολιτισμού της;

Ο Οσμάν λοιπόν όπως ήδη είπαμε λαμβάνει την ιστορική σκυτάλη από τους σελτζούκους και αρχίζει να επεκτείνει το οθωμανικό κράτος. Είμαστε στον 14^ο αι. και λόγοι θρησκευτικοί πολιτικοί και γεωγραφικοί συνετέλεσαν ώστε το  κράτος αυτό να εξαπλωθεί. Το  κράτος αυτό δεν είχε τίποτε από τη βαθεία πολιτειακή συγκρότηση η οποία συναντάται στα πλατωνικά και αριστοτελικά γραπτά (όλα αυτά τα χαρακτηριστικά τα απέκτησαν  οι  τούρκοι μέσα από την επαφή τους με το Βυζάντιο), αντιθέτως υπήρχαν οι επαγγελματίες πολεμιστές οι οποίοι εξουσίαζαν τα φέουδα,ο σουλτάνος ήταν ο αρχηγός όλων αυτών των πολεμιστών. Το όλο τουρκικό κράτος πράγματι έδινε την εντύπωση στρατοπέδου και της ανάλογης δομής. Όπως τυγχάνει γνωστό λόγω των απείρων εσωτερικών προβλημάτων του Βυζαντίου οι τούρκοι από το Μουράτ έως το Βαγιαζήτ έφθασαν έως την  Κωνσταντινούπολη. Είμαστε στα 1402 από την κοινή χρονολόγηση και ένας ανέλπιστος «φίλος» σώζει την Πόλη. Ο Ταμερλάνος ,ένας από τους διαδόχους του Τζένγκις Χάν ίδρυσε τη Μογγολική αυτοκρατορία. Εκεί οι τούρκοι –αν και ήσαν κοινής καταγωγής – δεν είχαν καμία θέση. Ο Ταμερλάνος από την πρωτεύουσά του το Τουρκεστάν επέκτεινε το κράτος του στην Κεντρική Ασία, Σιβηρία και σε μέρος της Ρωσίας. Στη μάχη της Άγκυρας ο Ταμερλάνος  διέλυσε το Βαγιαζήτ, τον οποίο  μάλιστα  αιχμαλώτισε κλείνοντάς τον σε κλουβί.  Ο Μεγάλος  Χάν των Μογγόλων είχε στείλει στο Βαγιαζήτ έγγραφη απαίτηση να ζητήσει συγγνώμη από το Βασιλέα των Ελλήνων για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Εάν οι Βυζαντινοί είχαν εκμεταλλευθεί τη μάχη της Άγκυρας ίσως άλλαζε η ροή της ιστορίας. Οι Μογγόλοι θεωρούσαν κατώτερους από αυτούς τους Τούρκους, ουσιαστικά με τη μάχη της Άγκυρας ο Ταμερλάνος απεκατέστησε την ισορροπία στον κόσμο που απλωνόταν αυτός και η φυλή του. Είπε στο Βαγιαζήτ, ή μάλλον υπενθύμισε στο Βαγιαζήτ αυτό που πάντα ίσχυε. Οι Τούρκοι ήταν λαός των στεπών και της Ανατολής. Δεν είχαν  καμμία  σχέση με το Βυζάντιο και τον πολιτισμό του. Θα έπρεπε να διεκδικήσουν την ιστορική τους θέση στην Ανατολή, εκεί όπου ανήκαν. Μάλιστα στο έγγραφο του Ταμερλάνου (αναφέρεται σε χρονικά των Οθωμανών) αναφέρεται ότι ο Βαγιαζήτ δεν θα έπρεπε να κάνει πόλεμο με τους Έλληνες χωρίς την άδειά του(του  Ταμερλάνου). Ο Ταμερλάνος πιστός στις παραδόσεις των προγόνων του ,έβλεπε τους Τούρκους ως υποδεέστερους, σύμφωνα με το τυπικό των στεπών,  θα έπρεπε  να του ζητούν άδεια για τις πράξεις τους. Η θέση των Τούρκων –όπως είπαμε– ήταν στην Ανατολή, κάτι που τηρούσε για το λαό του ο Ταμερλάνος (ο  επόμενος σταθμός για αυτόν δεν ήταν το Βυζάντιο, αλλά η Κίνα. Θεωρούσε ότι ο χώρος τους ήταν η Ανατολή).

Ο Βαγιαζήτ όντως έλυσε την πολιορκία της Πόλης και προχώρησε προς τη μάχη της Άγκυρας. Η οποία είχε το γνωστό αποτέλεσμα. Αναφέρει μάλιστα και  ο  Βακαλόπουλος όσα μέχρι τώρα είπαμε. Ότι ο Ταμερλάνος υπενθύμισε στο Βαγιαζήτ  πώς  οι Τούρκοι δεν έχουν τίποτε το κοινό με τους βυζαντινούς και θα πρέπει να επιστρέψουν στους χώρους της Ανατολής όπου και ανήκουν.  Είναι σίγουρο ότι οι Τούρκοι στο Βυζάντιο ανακάλυψαν τη δική τους Αμερική. Έναν τόπο όπου θα μπορούσαν να κυριαρχήσουν, να ζήσουν ως εξουσιαστές, υιοθετώντας τον περίφημο πολιτειακό και όχι μόνο πολιτισμό των  Βυζαντινών. Ο Βαγιαζήτ είχε καταλάβει όπως και ο Μωάμεθ ότι προκειμένου να σταθεροποιηθεί ιστορικά η οθωμανική κυριαρχία θα έπρεπε να υιοθετηθεί ο βυζαντινός τρόπος, αυτός που μέσα από το χριστιανικό μοντέλο της πανέξυπνης «ελέω θεου βασιλείας» κατέβασε τον τρόπο του θεού στους ανθρώπους διά του αυτοκράτορος και της εξουσίας του. Οικοδομώντας ένα κράτος το οποίο άντεξε μία  χιλιετηρίδα. Χαρακτηριστικά ας αναφέρουμε τα όσα πολύτιμα μας αναφέρουν στο βιβλίο τους «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας» οι Δημήτρης Παπασταματίου και Φωκίων Κοτζαγεώργης (δια του λόγου το αληθές). Ο Μουράτ ο Α΄ λοιπόν χαρακτηρίζεται ως ο πραγματικός θεμελιωτής της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτός μετασχημάτισε τους θεσμούς και τις δομές της ομοσπονδιακής ηγεμονίας των ανεξαρτήτων στρατιωτικών φυλάρχων σε ένα συγκεντρωτικό ηγεμονικό κράτος. Δεσποτικού τύπου. Αυτός ενίσχυσε τις εξουσιαστικές δομές γύρω από το πρόσωπο του σουλτάνου(όπως είχαν κάνει οι ελέω θεού βασιλείς του Βυζαντίου). Σε αυτό το κράτος κεντρικό ρόλο είχαν οι υπόδουλοι των κατεκτημένων περιοχών, κοινώς οι Βυζαντινοί, οι οποίοι δίδαξαν στους Οθωμανούς την ιστορική επιβίωση, την πολιτειακή πρόοδο και την όλη κρατική δομή. Ίσως ο Ταμερλάνος φοβούμενος την ιστορική αφομοίωση δεν θέλησε να πλησιάσει το Βυζάντιο, προτίμησε τη ζωή της στέππας και του πολέμου, κάτι που δεν  συνέβη με τους Οθωμανούς.

Επίσης αναφέρεται ότι η ρωμαϊκή ιδέα αρχίζει επί Βαγιαζήτ (του γνωστού μας) να εισέρχεται στην ιδεολογική διαμόρφωση του οθωμανικού κράτους τροποποιημένη από τις αρχές του ισλάμ. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ανασύσταση μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας στα χνάρια της βυζαντινής καθόρισε το κατακτητικό πρόγραμμα του Μεχμέτ στα χρόνια της βασιλείας του. Όπως αναφέρεται από τους ερευνητές στο βιβλίο που αναφέραμε «Η ενοποίηση του βαλκανικού και μικρασιατικού χώρου (μας θυμίζει τίποτε αυτό;) η εξόντωση όλων των πιθανών φορέων νομίμων διεκδικήσεων επί της ρωμαϊκής ιδέας και η επέκταση του κράτους στο χώρο της κεντρικής Ευρώπης στον αραβικό και ιταλικό χώρο καθόρισαν τις στρατηγικές επιλογές των Οθωμανών.

Ως εκ τούτου και όπως ήδη είπαμε, οι Τούρκοι στο Βυζάντιο οφείλουν μέρος της ιστορικής τους επιβίωσης. Εάν οι σημερινοί ηγήτορες των Τούρκων θυμηθούν όλα όσα εδώ γράψαμε σίγουρα θα ευχαριστούν το θεό τους και θα νοιώσουν πλήρως ευχαριστημένοι με τη συνθήκη της Λωζάννης. Διασφάλισαν την ιστορική τους συνέχεια σε μέρη όπου πολιτιστικά και ιστορικά ανεδείχθησαν από τον Ελληνικό Πολιτισμό.

Ο Βασίλειος Μακρυπούλιας είναι δρ. φιλοσοφίας.