Θέλω νά πᾶμε πίσω.

Γράφει ὁ Μανώλης Κοττάκης – Διευθυντής τῆς ἐφημερίδος «ΕΣΤΙΑ».

Ἡ κατάργηση τῆς μικρῆς κλίμακας συνθλίβει τό κοινωνικό κεφάλαιο – Ἐχθρική κίνηση κατά τῶν πολιτῶν τό λουκέτο καταστημάτων τῶν ΕΛΤΑ

ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ δέν τά πάω καλά. Ἐσκεμμένα. Δέν ἔχω μέχρι στιγμῆς σελίδα στά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης (twitter, facebook, instagram), γιατί ἀποστρέφομαι τήν τοξικότητα καί τό μῖσος. Ἀλλά καί γιατί δέν ἐνθουσιάζομαι μέ τήν ἰδέα νά μοῦ φτιάχνουν προφίλ μέ προσωπικά δεδομένα πού ὁ ἴδιος ἀποδεσμεύω καί στό τέλος νά γίνομαι αὐτοβούλως στόχος ἀλγορίθμων τεχνητῆς νοημοσύνης. Δέν μοῦ ἀρέσουν ἐπίσης οἱ μακρόθεν ἠλεκτρονικές πληρωμές! Προτιμῶ νά πληρώνω στά διόδια μέ κέρματα παρά μέ e-pass. Νά περιμένω στά γκισέ τῶν τραπεζῶν καί δευτερευόντως τῶν ATM. Καί βεβαίως μοῦ ἀρέσει νά ἐξοφλῶ τούς λογαριασμούς τῆς ΔΕΗ, τοῦ ΟΤΕ καί τῆς ΕΥΔΑΠ, αὐτοπροσώπως. Γνωρίζω τί σκέφτεστε! Ὅτι ἔχω μείνει στόν προηγούμενο αἰῶνα! Καί ὅτι σέ λίγο ὁ νέος δέν θά μέ «χωράει».

Ναί, ἀλλά ὁ αἰῶνας αὐτός, ὁ 20ός, μ’ ἀρέσει. Θέλω νά πᾶμε πίσω σ’ αὐτόν. Γιατί στόν προηγούμενο αἰῶνα δέν καταργούσαμε τούς ἀνθρώπους. Τούς ἀγαπούσαμε. Στόν προηγούμενο αἰῶνα δέν μισούσαμε τήν προσωπική ἐπικοινωνία, τήν ἐπιδιώκαμε. Δέν καθόμασταν σκυφτοί γύρω ἀπό ἕνα κινητό γιά νά ἀνταλλάσσουμε μηνύματα στό messenger. Κοιτούσαμε ὁ ἕνας τόν ἄλλο στά μάτια καί κρεμόμασταν ἀπό τά χείλη του. Δέν συνομιλούσαμε μέ τά ρομπότ, ἀλλάζαμε τόν κόσμο γύρω ἀπό τό τραπεζάκι ἑνός παραδοσιακοῦ καφενείου! Καί βεβαίως ὑπῆρχε καί κάτι ἄλλο: ἡ διοίκηση στόν προηγούμενο αἰῶνα εἶχε ταυτότητα. Ὄνομα καί ἐπώνυμο. Τῆς ζητούσαμε τά «ρέστα». Ἀπό μία μηχανή τί πολιτικά «ρέστα» νά ζητήσεις;

Οἱ λόγοι τῆς «δονκιχωτικῆς» αὐτοπρόσωπης παρουσίας μου σέ δημόσιες ὑπηρεσίες, ἐπιχειρήσεις καί τράπεζες εἶναι λοιπόν δύο: νά καθυστερήσουμε ὅσο τό δυνατόν περισσότερο τήν κατάργηση τῶν ἀνθρώπων. Τήν ἀντικατάστασή τους ἀπό τίς μηχανές. Τήν ἀπώλεια χιλιάδων θέσεων ἐργασίας εἰς βάρος πενηντάρηδων, πού σέ ἀντίθεση μέ τό ἆσμα τοῦ Γιώργου Ζαμπέτα, τό σύστημα δέν τούς θεωρεῖ τούς νέους τῆς ἐποχῆς. Τούς κλωτσάει καί τούς πετάει στόν κουβᾶ τῆς ἐθελουσίας, πού στήν πραγματικότητα εἶναι ἠθελημένη.

Δέν μοῦ ἀρέσει νά ἀκυρώνουμε τούς ἀνθρώπους λοιπόν. Καί δέν εἶμαι ὁ μόνος. Εἴμαστε πολλοί. Ἀλλά ἡ ἀκύρωση καί ἡ ἀπώλεια τῆς ἐπικοινωνίας τοῦ πολίτη μέ τό πρόσωπο τῆς διοίκησης συνεχίζεται. Ἀφορμή γιά τό σημερινό σημείωμα εἶναι ἡ (μετεκλογική βεβαίως) κατάργηση δεκάδων ὑποκαταστημάτων τῶν Ἑλληνικῶν Ταχυδρομείων μέσα στόν ἀστικό ἱστό. Ὁ κύριος Γιῶργος, γνωστότατος νεοδημοκράτης τῶν Βορείων Προαστίων, ἔτρεμε ἀπό ὀργή ὅταν μοῦ περιέγραφε χθές στό τηλέφωνο τό συναίσθημα πού ἔνοιωσε ὅταν ἀντίκρισε τό λουκέτο τοῦ ὑποκαταστήματος τῶν Ἑλληνικῶν Ταχυδρομείων στό Κέντρο τῆς Κηφισιᾶς. Ὅταν ἔμαθε ὅτι ἐφεξῆς μπορεῖ νά αἰτεῖται τίς ὑπηρεσίες του στό νέο ὑποκατάστημα πού βρίσκεται πολλά χιλιόμετρα πιό κάτω, σέ ἕναν… παράδρομο τῆς Ἐθνικῆς Ὁδοῦ. Ὅτι ἐνῷ δεκαετίες πολλές τό Κράτος «ἐρχόταν» νά τόν συναντήσει μέσα στό κέντρο τῆς πόλης, τώρα αἴφνης τοῦ ζητᾶ νά κάνει αὐτός τόν κόπο νά πάει νά τό βρεῖ ἔξω ἀπό τήν πόλη.

Τό ἴδιο συναίσθημα μέ τόν κύριο Γιῶργο ἔνοιωσα καί ἐγώ ὅταν πῆγα προχθές στά ΕΛΤΑ τῆς γειτονιᾶς μου καί διάβασα τό λουκέτο στά τζάμια τους. Γιά νά ἐξυπηρετηθῶ καλοῦμαι νά πάω δέκα χιλιόμετρα πιό πάνω, ἔξω ἀπό τόν ἀστικό ἱστό, ἐπίσης. Μέ τά ταχυδρομεῖα αἰσθάνομαι ἕναν ἰδιαίτερο συναισθηματικό δεσμό. Ἦταν πρότυπο δημόσιας ὑπηρεσίας. Ὅταν μπῆκα στό ἐπάγγελμα ἦταν ἀπό τίς πρῶτες ΔΕΚΟ τήν πορεία τῶν ὁποίων παρακολούθησα ἀπό κοντά. Τιμοῦσαν τήν ἔννοια τῆς καθολικῆς δημόσιας ὑπηρεσίας. Κάθε χρόνο μέ φώναζε στήν Αἰόλου ἡ ὑπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων τῶν ΕΛΤΑ Βούλα Θεοτοκάτου γιά νά ἐπιλέξουμε ποιά γράμματα μέ τίς ἐπιθυμίες παιδιῶν στόν Ἅη Βασίλη θά δημοσιεύσουμε. Ἤ σέ ποιά νέα σειρά γραμματοσήμων θά κάνουμε ἀφιέρωμα. Ἤ ποιόν διανομέα πού μοίραζε τίς συντάξεις στά χωριά θά προβάλουμε!

Αὐτός ὁ συναισθηματικός δεσμός ἐνισχύθηκε τήν τελευταία δεκαετία. Κάθε φορά πού ἀνοίγω ἕνα γράμμα ἀναγνώστη μας θυμᾶμαι ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἀκόμη τόν δικό τους ἰδιόχειρο γραφικό χαρακτῆρα. Κάθε φορά πού πήγαινα γιά ἕνα δέμα ἤ γιά νά πληρώσω ἕναν λογαριασμό τῆς ΔΕΗ, ἀντίκριζα στό γκισέ εὐάλωτους ἀνθρώπους, ἀόρατους, νά εἰσπράττουν, μέ τήν ντροπή στό πρόσωπό τους ζωγραφισμένη, τό ἐλάχιστο ἐγγυημένο εἰσόδημα. Ἤ τά ἐπιδόματα τῆς πρόνοιας. Γιά νά τά φέρνουν βόλτα μέ 300 ἕως 500 εὐρώ τόν μῆνα. Στόν 21ο. Κάθε φορά πού πήγαινα ἔβλεπα γέροντες πού περπατοῦσαν ἀπό τό σπίτι τους μέ τά πόδια στά ΕΛΤΑ, γιατί αὐτά εἶχαν μετατραπεῖ σέ ἕνα παράλληλο χρηστικό ΚΕΠ γιά τούς ἀδύναμους καί τούς πρεσβύτερους. Ἔβλεπα ἀνθρώπους πού εἶχαν ἀκούσει τίς φῆμες γιά τό λουκέτο καί ἀνησυχοῦσαν, ἀλλά προεκλογικῶς εἶχαν καθησυχαστεῖ ἀπό τούς βουλευτές τους. Καί μετά τήν κάλπη, εἶδαν τό ἴδιο τους τό κόμμα νά κάνει ἀμέσως ἐχθρική κίνηση ἀνατροπῆς τῆς καθημερινότητάς τους. Καί βεβαίως, κάθε φορά πού πήγαινα, συναντοῦσα χαμογελαστούς εὐγενεῖς ὑπαλλήλους. Ἀνθρώπους μέ ἄλφα κεφαλαῖο. Μέ τούς ὁποίους ἀντήλλασσες καί μιά κουβέντα. Ἔχασα τούς φίλους μου. Ἔτσι τούς ἔνοιωθα.

Τήν ἴδια μελαγχολία ἔνοιωσα ὅταν μπῆκα στήν τράπεζα προσφάτως καί στήν θέση τῶν τριῶν ἀπό τούς τέσσερεις ὑπαλλήλους στόν γκισέ ἀντίκρισα τρεῖς μηχανές καί ἕναν ὑπάλληλο. Ἔπιασα κουβέντα μέ ἕναν παπποῦ –ὁ ὁποῖος τί περίεργο, οἱ ἄνθρωποι νοιώθουν τόσο μόνοι ὥστε σοῦ λένε τήν ἱστορία τῆς ζωῆς τους σέ ἕνα λεπτό– μοῦ ἀποκάλυψε δακρυσμένος ὅτι μεγάλωσε στίς «Παιδουπόλεις» τῆς Φρειδερίκης, ἀλλά ἔγινε ἀριστερός καί ἀνησυχοῦσε γιά τήν τύχη τοῦ Τσίπρα, (δικαίως ὅπως ἀπεδείχθη.)

Δέν ξέρω τί καταλαβαίνουν ὅλοι αὐτοί πού καταργοῦν τό κράτος, τούς ἀνθρώπους καί τά ἔργα τῆς διανοίας τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά τούς διαβεβαιῶ ὅτι συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα προωθοῦν ὡς μοντέλο τήν κοινωνία τῆς σιωπῆς. Ἀγνοῶντας ὅτι μιά κοινωνία σιωπῆς πού δέν ἐπικοινωνεῖ μεταξύ της καί δέν μοιράζεται τά συναισθήματά της δύναται νά ἐκραγεῖ ἀνά πᾶσα στιγμή καί νά μετατραπεῖ σέ κοινωνία ὀργῆς.

Τούς ἐνημερώνω, ἐπίσης, ὅτι καταργοῦν τίς μικροκοινωνίες. Τήν μικρή κλίμακα. Ἐκεῖ πού ἀναπτυσσόταν ἡ γραφή, ἡ ἁφή, ἡ ἐπικοινωνία, τό χαμόγελο, οἱ λέξεις, ἡ ἔγνοια γιά τόν ἀδύναμο καί τόν μεγαλύτερο. Μέγα λάθος ἡ συντριβή τοῦ κοινωνικοῦ κεφαλαίου! Διότι μέ ἕνα λουκέτο δέν κλείνεις ἕνα ντουβάρι ἀλλά ἕνα σημεῖο συγκέντρωσης ψυχῶν. Τούς διαβεβαιῶ ἐπίσης καί κάτι ἄλλο, καθώς καί οἱ θέσεις στά δημόσια ΜΜΕ ἀπειλοῦνται ἀπό τίς μηχανές συγγραφῆς ἄρθρων: ἡ τεχνολογία μπορεῖ νά κάνει πολλά, ἀλλά ὄχι νά αἰσθάνεται καί νά μεταδίδει τήν κοινωνική ἀτμόσφαιρα.

Μιά μηχανή μπορεῖ νά ἀντιγράψει ἕναν ἄνθρωπο καί τίς κινήσεις του, ἀλλά δέν θά καταφέρει ποτέ νά «διαβάσει» ἕναν ἄνθρωπο. Ἀλλά γιατί διαμαρτύρομαι; Μέ ἀποφάσεις σάν καί αὐτές ὅπως ἡ κατάργηση τῶν ὑποκαταστημάτων τῶν ΕΛΤΑ ἀποδεικνύεται ὅτι ἀκόμη καί ἄνθρωποι πού λαμβάνουν τέτοιες ἀνάλγητες ἀποφάσεις, δέν μποροῦν νά «διαβάσουν» ἕναν ἄνθρωπο. Καί πώς μέ μία κίνησή τους ἀνατρέπουν τήν σταθερά μιᾶς ζωῆς. Κάποιοι ἄνθρωποι λοιπόν ἤδη ἔγιναν ἤδη μηχανές. Μετα-ἄνθρωποι. Ἀλλά ἐμεῖς δέν πρέπει νά μείνουμε μέ τά χέρια σταυρωμένα. Ποτέ ἄλλοτε οἱ ἄνθρωποι δέν ἦταν τόσο «κοντά» καί ποτέ ἄλλοτε τόσο μακριά. Κάτι πρέπει νά κάνουμε.

 

Ἄρθρο στήν «ΕΣΤΙΑ», Πέ. 20 Ἱουλίου 2023, φ. 42.605 σελ. 1, 3 (αναδημ. στην ηλεκτρονική έκδοση 21/07/2023).