Η «Μαρία των Μογγόλων».

Στο ψηφιδωτό αυτό της μονής της χώρας στην Κωνσταντινούπολη απεικονίζεται η πριγκίπισσα Μαρία Δέσποινα Παλαιολογίνα, γνωστή και σαν η Μαρία των Μογγόλων. Ήταν νόθα κόρη του αυτοκράτορα Μιχαήλ του Η’ και σύζυγος του Χάνου Αμπακά Χαν του Ιλχανάτου. Η ζωή της υπήρξε περιπετειώδης. Το 1265 άφησε την Κωνσταντινούπολη και με συνοδεία έφτασε στο βασίλειο του Ιλχανάτου. Όταν έφτασε ο Χάνος Αμπακά Χαν είχε πεθάνει. Έτσι παντρεύτηκε το γιο και διάδοχό του. Έμεινε 15 χρόνια στη Μογγολία και διέδωσε το χριστιανισμό. Η αδερφή της Ευφροσύνη είχε παντρευτεί τον Νογκάι Χαν αρχηγό της περίφημης χρυσής ορδης. Μετά το θάνατο του συζύγου της επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε μοναχή με το όνομα Μελανία. Αυτή είναι η μοναδική απεικόνισή της στο ψηφιδωτό του 14ου αιώνα. Από την ιστορία της η συγγραφέας Μαριάννα Κορομηλά εμπνεύστηκε το μυθιστόρημά της «Η Μαρία των Μογγόλων».

Μαρία Δέσποινα Παλαιολογίνα, Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, Ευφροσύνη Παλαιολογίνα, Θεοφανώ Σκλήραινα, Άννα Πορφυρόγενητη γυναίκες που εκπολίτισαν και εν μέρει εκχριστιάνισαν το μεγαλύτερο μέρος του γνωστού τότε κόσμου. Ρως, Βούλγαροι, Μογγόλοι, Γερμανικά φύλα προσκύνησαν μπροστά στο μεγαλείο και την δύναμη που απέπνεαν οι πριγκίπισσες της Ρωμανίας, πουθενά αλλού στον κόσμο κατά την διάρκεια του μεσαίωνα δεν απολάμβανε την θέση και τον σεβασμό που κατείχε το γυναικείο φύλο στην χριστιανική αυτοκρατορία. Ακόμη και στην εποχή μας, που το κίνημα του φεμινισμού και όλη αυτή η “woke”(sleep θα έπρεπε να την λένε κανονικά) κουλτούρα υποτίθεται ότι έχει ενδυναμώσει την θέση της γυναίκας στην κοινωνία, αμφιβάλλω εάν θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη την εποχή.

Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό ιστορικό στιγμιότυπο, που επιβεβαιώνει τα έως τώρα “λεγόμενά” μου, ο αδελφός της, ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος κάποτε την είχε στείλει να διαπραγματευτεί με τον Οθωμανό στρατηλάτη εκείνης της περιόδου που πολιορκούσε περιοχές στη Βιθυνία. Η Μαρία είχε παρουσιαστεί μπροστά στους Οθωμανούς και μάλιστα με πολύ επιθετικό τρόπο είχε απειλήσει τον ίδιο τον Σουλτάνο πως, εάν δεν αποχωρήσουν, είχε τη δύναμη να φέρει τους Μογγόλους να τους καταστρέψουν. Οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να πιστέψουν πως μια γυναίκα τους είχε προσβάλει στα μούτρα τους και μίλαγε για πολιτικά θέματα και στην ιστορία τους την παρουσιάζουν ως ξιπασμένη μάγισσα.

Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό που θα πρέπει να αναφέρω, είναι ότι η μόνη εκκλησία από τις βυζαντινές που βρίσκεται ακόμη υπό τη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου, είναι η κόκκινη εκκλησία Παναγία Μουχλιωτισσα (φωτό παρακάτω), που χτίστηκε από την Μαρία Παλαιόλογινα, όταν επέστρεψε λόγω χηρείας και έγινε μοναχή. Η «Παναγία των Μογγολίων», όπως είναι επίσης γνωστή αποτελεί την μόνη ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Πόλης που συνεχίζει να λειτουργεί απρόσκοπτα περίπου από το 1285 μ.Χ έως και σήμερα. Οι Τούρκοι την λένε Kanlı kilise, δηλαδή “εκκλησία του αίματος”, λόγω του κόκκινου χρώματός της. Ίσως πάλι το ”ματωμένη εκκλησία” να οφείλεται και στην ιστορία της Παλαιολογίνας.