Λεβέντη απού κατέβηκες απ’ τον απάνω κόσμο
Για κάτσε να ξεκουραστείς να σε ρωτήξω θέλω
Για πες μου ανε βαστά ουρανός κι α στέκει απάνω κόσμος
Κι αν ε βαφτίζουνε παιδιά κι α χτίζου μοναστήρια
Οι παλιοί μας είχαν και στην αιώνια ζωή τις αγωνίες της προσωρινής. Γι’ αυτό, κάθε καινουργιοφερμένο τον ρωτούν τι γίνεται στον πάνω κόσμο. Οι αγωνίες τους είναι χαρακτηριστικές: Η πρώτη, η γενική, είναι αν ακόμα υπάρχει η ζωή που άφησαν: Αν ο ουρανός εξακολουθεί να σκεπάζει τη γη, κι αν αυτή ακόμα υφίσταται. Είναι προϋπόθεση η θετική απάντηση στην πρώτη ερώτηση, για να καταλήξουμε στη δεύτερη, αυτή που πραγματικά ενδιαφέρει τους νεκρούς μας και που εκφράζεται με δυο αγωνίες:
Η μία είναι: ΄΄Ανε βαφτίζουνε παιδιά΄΄. Δεν είναι τυχαίο ότι για βαφτίσεις (κι όχι για γάμους) ρωτά ο παλιός κάτοικος του Άδη τον καινούργιο. Γιατί η βάφτιση δεν είναι απλά μια ονοματοδοσία. Σηματοδοτεί την είσοδό του νεοφώτιστου στην ορθοδοξία και κατ’ επέκταση, την είσοδό του στην Ρωμιοσύνη, στο λαό μας, στην ταυτότητα τη δική μας. Ξεπερνά τα θρησκευτικά πλαίσια ακριβώς λόγω ταύτισης Ελληνισμού και Ορθοδοξίας, και καταλήγει στην απονομή πολιτιστικής ταυτότητας.
Εξ αντιδιαστολής, τα αδέλφια μας εκείνα που επέλεγαν να μουτίσουν, δηλαδή να μην είναι πια αδέλφια αλλά δυνάστες μας, άλλαζαν τα ονόματά τους σε ισλαμικά, απεκδυόμενοι έτσι τη δική μας ταυτότητα και προσχωρώντας στην ταυτότητα των κυρίαρχων. Γι’ αυτό άλλωστε και στην ορθόδοξη Ανατολή, την προσανατολισμένη στη συλλογικότητα, γιορτάζαμε πιο πολύ τη γιορτή παρά τα γενέθλια: Γιατί η γιορτή, σηματοδοτούσε κάθε χρόνο, ότι σε απίστευτες συνθήκες τυραννίας, ο λαός μας κρατούσε την πίστη του, άρα τη ρωμέϊκη ταυτότητά του, και αυτό ήταν από μόνο του λόγος γιορτής, παράλληλα προς την επιβαλλόμενη τιμή στον εορτάζοντα άγιο. Κι ακόμα, η γιορτή δεν είναι άγνωστη σαν τα γενέθλια. Όλοι γνωρίζουν πότε πέφτει, κι όσοι θέλουν, πάνε να πουν τη γιορτή στον εορτάζοντα, να τον τιμήσουν. Προσκλήσεις δε χρειάζονται στη γιορτή, αντίθετα με τα ατομοκεντρικά γενέθλια των Δυτικών, όπου μόνο όσοι είναι καλεσμένοι του εορτάζοντος πάνε να σβήσουν τα κεράκια. Και βέβαια, ο επελαύνων εκδυτικισμός τείνει να δώσει και σε μας προτεραιότητα στα γενέθλια.
Η ονομαστική γιορτή όμως είναι η γιορτή της κοινότητας, της παρέας, η νίκη απέναντι στην καταπίεση και στην εξώθηση προς αποβολή της ταυτότητάς μας. Φάνηκε στους δύσκολους καιρούς της Τουρκοκρατίας, φαίνεται και τώρα στους επίσης δύσκολους καιρούς της παγκοσμιοποίησης.
Ρωτά όμως και κάτι άλλο, ο παλιός νεκρός μας τον καινούργιο έχει κι άλλην αγωνία: ΄΄Αν χτίζουν μοναστήρια΄΄. Φυσικό επακόλουθο της προηγούμενης ερώτησης, αφού εκεί θα βαπτιστεί το κάθε παιδί, κι αν μοναστήρια δεν υπάρχουν, δεν εξασφαλίζεται η πολιτιστική συνέχεια του λαού μας. Απηχεί και μιαν ακόμα αγωνία η ερώτηση: αντανακλά τη μεγάλη δυσκολία που είχαν οι ραγιάδες (από το δυνάστη) να ανεγείρουν ναούς, το κυνηγητό των χώρων λατρείας του λαού μας. Δίχως αυτούς δεν υπάρχει η Ρωμιοσύνη.
Μέσα σε τέσσερις στίχους λοιπόν, έκλεισε ένα τραγούδι μιαν ολόκληρη στάση ζωής, μια ταυτότητα που για το χατήρι της υπομείναμε τα πάνδεινα και δικαίως, και η οποία ξεπερνά τα όρια της ζωής αυτής, επεκτεινόμενη και στην άλλη.
Αφορμή γι’ αυτό το κείμενο έδωσε η υποδοχή που έκαμαν οι παλιοί στον κάτω κόσμο, λίγο πριν αλλάξει ο χρόνος, σε ένα πολύ νέο παιδί, καμάρι της οικογένειάς του και της Σφακιανής επαρχίας. Που σίγουρα τους είπε ότι γίνονται βαφτίσεις ακόμα, είχε τύχει κι ο ίδιος σε μια λίγο πριν ξεκινήσει το δρόμο προς τα ‘κει. Για τις χάρες του Στρατή θα μιλήσουν και θα γράψουν πολλοί, γιατί το άξιζε. Το τραγούδι που πιάσαμε, με αφορμή το ταξίδι που έκαμε, κοιτάζει μιαν άλλη παράμετρο του θανάτου για το λαό μας, και δίδει την προοπτική της συνέχειας της ύπαρξής μας σε άλλη διάσταση, αλλά δίχως να ξεχνάμε (ούτε στην αιώνια ζωή) ποιοι είμαστε. Ξάδερφε Στρατή, καλήν αντάμωση.
Μανώλης Εγγλέζος-Δεληγιαννάκης
http://metotoufekikaitilyra.wordpress.com