Τηλεοπτικός σταθμός ΣΚΑΙ – 1821, η γένεση ενός έθνους/ κράτους. Τα ημαρτημένα – δεύτερη εκπομπή

( μέρος 2^ο , εκπομπή της 1^ης Φεβρουαρίου 2011 )

      Μετά την πρώτη εκπομπή για το 1821 και τις ομολογούμενες (εκ των συντελεστών ) αντιδράσεις των θεατών, ( με την υπογράμμιση βεβαίως ότι υπήρξαν και θετικά σχόλια ) , στην υπό σχολιασμό δεύτερη  εκπομπή της  01/02/2011 πρέπει να διακρίνουμε και να πιστώσουμε τα εξής, με την επιφύλαξη πάντα των μελλοντικών 6 επεισοδίων.

       Ειδικότερα:

      Όπως ανέφερα ήδη από το πρώτο σχολιαστικό άρθρο, η όλη προσπάθεια  του  τηλεοπτικού σταθμού και της εταιρείας παραγωγής και εφόσον δεν είναι απλώς ένα προϊόν κατανάλωσης, ως «εργαλείο»  στην αναζήτηση της αληθείας με την «τεχνική» υποστήριξη  καθηγητών και ειδικών ερευνητών,  στα πλαίσια του  καλόπιστου πλουραλισμού, είναι επαινετέα.  Το ζητούμενο πάντοτε  παραμένει το αποτέλεσμα της έρευνας, το να μην είναι  δηλαδή προειλημμένο,  αλλά ει δυνατόν  ευχάριστα λυτρωτικό  και αναπάντεχα αποκαλυπτικό, πρωτότυπο και ανοικτό σε νέους ορίζοντες και προσλαμβάνουσες.

      Στη δεύτερη αυτή εκπομπή πέρασα από το συναίσθημα της «χαρμολύπης» , δηλαδή από συχνά αναπάντεχα  στενάχωρες και  χαρμόσυνες, μεταπτώσεις.

         Τα ημαρτημένα ( άστοχα ):

       Το «δραματοποιημένο» μέρος κύλησε στη λογική της 1^ης εκπομπής, όπου ακούστηκε από τον Τούρκο καθηγητή του πανεπιστημίου Sabanci, πως η ελληνικότητα «επιβλήθηκε» από πάνω προς τα κάτω, δηλαδή από τους Λογίους ( τους επάνω ) που την οραματίστηκαν  υλοποιημένη σε Ελληνικό Κράτος, προς τους «κάτω» ( μικτής καταγωγής και ασαφούς συνείδησης λαό ). *Σημ.: Προφανώς εδώ ο εκλεκτός καθηγητής μπέρδεψε τη θεωρία και την εφαρμογή της όψιμης Τουρκικότητας στους πληθυσμούς της Μ. Ασίας, από  τον Κεμάλ Ατατούρκ και τον πνευματικό του «μέντορα» Ζιγιά Γκιοκάλπ, με την ρήση: « vatandas Turkce konus/ πατριώτη μίλα τούρκικα», που επεβλήθη όντως από πάνω ( νεότουρκους ) προς τα κάτω ( τον μικτής καταγωγής Μ. Ασιατικό πληθυσμό ).  Όμως το ακριβώς αντίθετο συνέβη στον Ελλαδικό χώρο. Εδώ η εκ του λαού ( τους από κάτω ) εκφραζόμενη Ελληνικότητα,  αδιάσπαστη μέσα από  τα ήθη και τα έθιμα αιώνων, πίεζε  ανοδικά σαν ηφαίστειο τους ανά την υφήλιο Λόγιους και Ελληνες  της διασποράς ( τους από πάνω ) να πιστεύουν  ότι όντως πρόκειται περί  Ελλήνων. Ορθώς η εκπομπή ξεκίνησε με το ποίημα του Άγγλου Shelley, πως «όλοι είμαστε Ελληνες» ..!!!

        Μία δεύτερη  «αρνητικά» συγκεκαλυμμένη  άποψη που ακούστηκε, ήταν αυτή για τον προεπαναστατικό χαλασμό των Κλεφτών του Μωριά, όπου οι  Κλέφτες αναφέρονται με τον όρο ληστές ( που λεγόταν μεν αλλά όχι συνώνυμα. Αφορούσε τους όντως ληστές. Οι Κλέφτες είχαν θετική φόρτιση από τον λαό λογιζόμενοι κυρίως ως αγωνιστές/ αντιεξουσιαστές και λιγότερο ληστές ). Οι Κλέφτες και οι αρματολοί όντως αναλώνονταν σε μεταξύ τους συγκρούσεις, αλλά όχι μόνον, ο δε χαλασμός τους είχε τη λογική του «μαζί με τα ξερά ( ληστές ) , καίγονται και τα χλωρά ( Κλέφτες)» κι’ έτσι  ο Θ. Κολοκοτρώνης ως Κλέφτης ( και όχι ως λήσταρχος, σαν τον  πολύ μεταγενέστερο Νταβέλη )  αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να φύγει στη Ζάκυνθο, για να γλυτώσει τον χαλασμό επί «δικαίων και αδίκων», όπου συγκυριακώς  κατατάχθηκε στον αγγλικό στρατό, με ότι ευεργετικό ( πέραν της περικεφαλαίας ) του προσέφερε αυτό.

      Το τρίτο σχόλιο της εκπομπής αφορούσε την  για πρώτη φορά «πρόταση» του ονόματος « Έλλην» αντί του πιθανολογούμενου « Γραικός» από τον Κοραή , λόγω καιροσκοπισμού , αλλά και  λόγω του κινήματος του Ευρωπαϊκού φιλελληνισμού, που εκείνη την στιγμή μας συνέφερε για να συνδεθούμε ως νεοσύστατο κράτος με το αρχαιοελληνικό παρελθόν. Από μία άποψη φαίνεται να είναι έτσι, πλην όμως είναι η μισή αλήθεια, αφού το Έλλην ( είτε ως θρησκευτικός, είτε ως εθνικής καταγωγής προσδιορισμός)  δεν σταμάτησε να λέγεται ποτέ, ήδη από την αρχαιότητα . Μάλιστα ο καθηγ. Σβορώνος προσδιόριζε την «γένεση» του νέο- ελληνισμού τον 13^ο αιώνα, πάντοτε όμως σε άρρηκτη σύνδεση με το αρχαίο/ παλαιό παρελθόν του ( αναφορά στα λεγόμενα του Βυζ. αυτοκράτορα Λάσκαρη, περί «υποχειρίου της ελληνικής φυλής» ). Επομένως ο Κοραής, δεν πρωτοτύπησε, απλώς επαναπρότεινε το αυτονόητο , που ομοφώνως έγινε αποδεκτό de facto , αλλά και  de jure  στην 1^η εθνοσυνέλευση !!

 Το τέταρτο σχόλιο αφορούσε τον αφορισμό των όποιων ξεσηκωμών από το Πατριαρχείο !! Ναι όντως συνέβαινε, αλλά όπως λέμε στο χωριό μου: « παπάς κρεμάμενος έγραφε κι’ απόγραφε». Αν μπορούσε  ας έκανε κι’ αλλιώς ο όποιος Πατριάρχης. Θα είχε άμεσα την τύχη του Γρηγορίου του Ε’. Οι αφορισμοί δεν ήταν αληθινών προθέσεων, αφού ο κλήρος ενισχύετο στις προσπάθειες αφύπνισης του λαού και ο κόσμος το  βίωνε αυτό. Εξάλλου οι Ελληνες λόγιοι, πλην εξαιρέσεων, δεν είχαν το μένος των Γάλλων κατά της εκκλησίας. Ο Δημ. Καταρτζής μιλάει για πρόοδο με σεβασμό στις παραδόσεις του λαού και της εκκλησίας ως αδιάσπαστο συνεχές.

       Ένα άλλο  σχόλιο ( με κλείσιμο στο μάτι ), ήταν η   αναφορά στον Ρήγα και στην προτροπή όλων των λαών ( χριστιανών και μουσουλμάνων ) ν’ αποτινάξουν την τυραννία του παν-εξουσιαστή σουλτάνου και επομένως ο Ρήγας τάχα δεν μιλούσε για Ελληνες και Ελλάδα, αλλά για απλό αντιεξουσιαστικό ξεσηκωμό. Ναι μεν , αλλά …  Ο Ρήγας έλεγε αυτό, αλλά όπως ο ίδιος εξηγούσε ( βλ. σχολ. Περραιβού ) , ήθελε να στρέψει όλους τους  λαούς κατά της αυτοκρατορικής διοίκησης ( αρχικά ) με απώτερο σκοπό τη δημιουργία  μιάς νέας «Ρωμανίας» όπου όλοι οι λαοί ( χριστιανοί και μουσουλμάνοι ) θα ζούσαν  ειρηνικά, με επικεφαλής όμως τους Ελληνες !!!

      Τέλος, ένα άλλο έκτο σχόλιο αφορούσε τον Αλή πασά και τον άθελά του αντιπερισπασμό που δημιούργησε στην Ήπειρο παρασύροντας τα στρατεύματα του Χουρσίτ , με συνέπεια ο Μωριάς να είναι ακάλυπτος και έτσι να  σταθεί η επανάσταση εκεί.  Το σχόλιο αυτό δεν είναι καινοφανές. Είναι γνωστό και αυτονόητο, όπως γνωστός  ήταν/ είναι ο οξύμωρος χαρακτήρας          ( από βίαιος δολοπλόκος, πολέμιος των σουλιωτών, σε ικανό διοικητή και προστάτη των αρματολών και των τεχνών ) του Αλή.

 Στα θετικά πρέπει να πιστωθεί  η αναφορά στον περιηγητή Leak, και στις περιγραφές του για τον  προεπαναστατικό κατεστραμμένο Μωριά, ενώ δεν θα έβλαπτε  μία αναφορά στο χ.φ του Μωραΐτη Σουλεμάν Πενάχ Εφέντι και στον σπαραγμό του για τις καταστροφές και την έλλειψη πόρων με την έκφραση: « bu devlet nasil kurtulabiliz ? / πως θα αναστήσουμε/ σώσουμε αυτό το κράτος ; »

         Τα εύστοχα:

        Η ευχάριστη έκπληξη της εκπομπής, ήρθε στο δεύτερο «σχολιαστικό» μέρος της, όπου στο «πάνελ» βρέθηκαν ο κ. Π. Τατσόπουλος ( συγγραφέας ) η καθηγ. κ. Αγγελομάτη, ο Δ/ντής των αρχείων της ακαδημίας Αθηνών κ. Ριζάς και σε link ο ιστορικός Βλ. Αγτζίδης  , ο επικ. Καθηγ. Ιακωβ. Μιχαηλίδης και ο υποψ. Δρας κ. Παπανικολάου.

        Αν και αρχικώς ο κ. Π. Τατσόπουλος προσπάθησε να δικαιολογήσει το « ατόπημα » της μη αρχικής ( στην 1^η εκπομπή ) αναφοράς των δεκάδων προεπαναστατικών κινημάτων , συνέχισε με το γνωστό « ανατρεπτικό του» ύφος.

       Ο κ. Μιχαηλίδης, από το ΑΠΘ, ήταν ακόμα περισσότερο συγκαταβατικός ( απολογητικός ;) για τα όσα είδαμε στην 1^η εκπομπή και που προσωπικά σχολίασα σε προηγούμενο άρθρο μου, ενώ  ορθώς πλέον,  με προσδιοριστική παρέμβαση του κ. Ριζά αναλύθηκε  η  Γαλλική έννοια nation ως κοινότητα πολιτών, σε αντιδιαστολή του όρους έθνους/ γένους όπως το κατανοούσαν οι Ελληνες με την έννοια της εθνοτικής ομάδας που έρχεται από παλιά με κοινά ήθη και έθιμα, αλλά και οι οθωμανοί ως millet ( θρησκευτικό έθνος/ γένος ).

       Πολύ εύστοχες ήταν οι παρεμβάσεις της κ. Αγγελομάτη και ειδικά οι αναφορές της στην νεο-Ελληνικότητα ήδη από τον 13^ο αιώνα, αλλά και στον Μουσούρο σε έκδοση του 1498                      ( Βενετία ), σε αντιδιαστολή των όσων είχαμε ακούσει περί ελληνικότητας, μόλις από τον Κοραή ( sic). Στα λεγόμενα της κ. Αγγελομάτη θα συμπλήρωνα και την αναφορά χ.φ της μονής Σινά όπου ο χριστιανός σ(ι)παχής του οθωμανικού στρατού Ιωάννης Τσερνοτάμπεης, το 1517 αναφέρεται ως «μέγας σημαιοφόρος της Ελλάδος», αφού έφερε την σημαία των χριστιανών σ(ι)παχήδων του οθωμανικού στρατού με τον αη Γιώργη ( πρόκειται για τον  πατέρα του Μωραΐτη Νικολάου Τσερνοτάμπεη και παππού του αναφερομένου σε προηγούμενο άρθρο Ιωάννη Τσερνοτάμπεη που  « εξελεπίσθη » ζωντανός το 1571 μετά το αποτυχημένο κίνημα του Μωριά και της Ρούμελης με έδρα την μονή ταξιαρχών Αιγιαλείας ).

         Ο υποψ. Δρας κ. Παπανικολάου  ανεφέρθη με σωστές , αλλά γνωστές  πληροφορίες στο Ευρωπαϊκό περιβάλλον της εποχής και τον Καποδίστρια, ενώ την πλήρη αποκατάσταση της ιστορικής παράθεσης και τη δικαίωση του προηγούμενου άρθρου μου της 1^ης εκπομπής,  έκανε με τους σχολιασμούς του ο πολύ γνωστός και έγκριτος ιστορικός κ. Βλασ. Αγτζίδης , ο οποίος   με σύντομο, αλλά σαφή και έγκυρο λόγο  περιέγραψε τόσο το εν γένει οθωμανικό περιβάλλον, όσο και τα όσα ακούστηκαν στις δύο εκπομπές. Για να μην επαναλαμβάνω τα όσα παρέθεσε, αφενός παραπέμπω στα βιβλία του , αφετέρου  στο 2^ο μέρος του προηγούμενου άρθρου μου της 26^ης Ιανουαρίου 2011 , όπου ταυτιζόμαστε  επιστημονικώς πλήρως.

      Στα ημαρτημένα  του «πάνελ» παραμένει η εκ νέου αγνόηση συμμετοχής  εκπροσώπου του ομίλου απογόνων αγωνιστών του 1821, ενώ περίμενα ν’ ακούσω και για την προσπάθεια  που έκαναν οι προεστοί  και οι Κλέφτες μαζί με τους μουσουλμάνους αλβανούς του Μωριά ( Δουκαίοι, Δεληγιανναίοι, Κολοκοτρωναίοι, Αλή  Φαρμάκης από του Λάλα κ.λ.π ) σε συνεννόηση με τον Γάλλο Δονζελότ και τον Στεφανόπολι ( έμπιστο του Ναπολέοντα )  στις αρχές του 19^ου αιώνα, για να θέσουν την Πελοπόννησο  υπό Γαλλική επικυριαρχία  ως αυτοδιοίκητη περιοχή με μικτή διοίκηση μουσουλμάνων και χριστιανών, καθώς επίσης ανέμενα ν’ ακούσω κάτι και  για τους Σουλιώτες, ή την συμβολή των νησιωτών και του ναυτικού στην προεπαναστατική ετοιμασία.  Για τους Μ. Ασιάτες και τους Ποντίους πρόλαβε ν’ αναφερθεί συντόμως  ο κ. Αγτζίδης.  Ελπίζω για περισσότερα  στα επόμενα επεισόδια, αν και έρχεται                  ( σίγουρα ) καταιγιστική  η αποδόμηση της Αγ. Λαύρας, οπότε θα επανέλθουμε.

         Τελικά μήπως και  «ο άγιος φοβέρα θέλει» ;  Είτε λόγω πίεσης των τηλεθεατών, είτε λόγω προγραμματισμού που δεν είχε αναφανεί εξ αρχής, ο τηλεοπτικός σταθμός ορθώς και ευτυχώς κάλεσε καθηγητές/ σχολιαστές και άλλων ερμηνειών, ούτως ώστε , τουλάχιστον, να υπάρχει ισότητα  των «όπλων». Πιστεύω πως πρέπει να βλέπουμε την εκπομπή, να την σχολιάζουμε και να «πιέζουμε» – εντός των επιστημονικών δεδομένων και όχι του  υστερικού λόγου -,                       τους συντελεστές ν’  αποδέχονται  και να έχουν απέναντί τους ισχυρό και επιστημονικό αντίλογο, όπως έγινε  χθες.

Οψόμεθα !!

Tου Δημ. Σταθακόπουλου

Δρα κοινωνιολογίας της ιστορίας και πολιτισμού ( οθωμανικής περιόδου) του Παντείου Πανεπιστημίου, δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω, μέλους της Ένωσης Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων (  CCBE, Βρυξέλες ) – Μουσικολόγου.

Αναδημοσίευση από εδώ – http://www.apogonoi1821.gr/activities.php.