Η καταστροφή των Αθηνών ως ιδεολογικός πόλεμος

Του Ιωαννη Κωτουλα*

Τα γεγονότα της Κυριακής με τους εκτεταμένους βανδαλισμούς σε
πολυάριθμα κτίσματα, μεταξύ αυτών και εννέα ιστορικά κτίρια, στο κέντρο
των Αθηνών, αποτέλεσαν εκδήλωση μιας ιδιότυπης προσπάθειας μεταλλαγής
του χαρακτήρα και των συμβολισμών του αστικού τοπίου της πρωτεύουσας.
Στόχος των βανδάλων έγιναν διατηρητέα ιστορικά κτίσματα, εξαίρετα
δείγματα της αρχιτεκτονικής του 19ου και του 20ού αιώνα, στα οποία
αποτυπώνεται ο διακριτός ιστορικός χαρακτήρας της πόλης των Αθηνών,
καθώς και δεκάδες επιχειρήσεις.

Η επιλογή των στόχων των βανδάλων
καταδεικνύει την ιδεοληπτική αντίθεσή τους στις έννοιες της ιστορικής
παράδοσης, της επιχειρηματικότητας, της οικονομικής αυτοπραγμάτωσης και
της ιδιοκτησίας, με άλλα λόγια στα ιστορικά συστατικά της ελληνικής
αστικής τάξης έως τον ύστερο 20ό αιώνα τουλάχιστον. Η καταστροφή των
κτισμάτων αυτών συνιστά έμπρακτη αμφισβήτηση του αστικού χαρακτήρα των
οπτικών αναφορών της ελληνικής πρωτεύουσας. Ο σκοπός της καταστροφικής
αυτής δράσης είναι η αποδόμηση της ιστορικής και της αστικής
πολιτισμικής ταυτότητας της πόλης των Αθηνών και η σταδιακή μετατροπή
της σε μορφολογικό χωρικό συνονθύλευμα, από το οποίο θα απουσιάζουν τα
χαρακτηριστικά της πολιτισμικής ταυτότητας, της υψηλής κουλτούρας, της
ευταξίας, της οικονομικής επιτυχίας και του ελέγχου της δημόσιας σφαίρας
από την κοινωνία των πολιτών, καθώς και της κυριαρχικής αρμοδιότητας
της Δημοκρατίας.

Η απόπειρα αυτή, η οποία ισοδυναμεί με την
υποβάθμιση του σημασιολογικού φορτίου του κέντρου της Ελληνικής
Δημοκρατίας, διευκολύνεται από την ήδη υφισταμένη ανεκτικότητα των αρχών
στην αισθητική υποβάθμιση σημαντικών αρχιτεκτονικών μνημείων, όπως η
Αθηναϊκή Τριλογία, και της περιβάλλουσας περιοχής. Βάσει της θεωρίας των
σπασμένων παραθύρων (broken windows) η αισθητική υποβάθμιση μιας
περιοχής εντός του αστικού χώρου προκαλεί αύξηση και αναβάθμιση της
εγκληματικότητας, καθώς επίσης διάχυση σε χωρικό επίπεδο της
αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η φυσική αυτή αταξία, η οποία αφορά την
υποβάθμιση των αρχιτεκτονικών δεδομένων, οδηγεί σε κοινωνική αταξία,
κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή υπαναχώρηση των νόμιμων χρηστών
ενός χώρου από την απόπειρα επιβολής νενομισμένων κανόνων διαγωγής εντός
της δημόσιας σφαίρας και υποκατάσταση της κυριαρχικής αρμοδιότητας της
Δημοκρατίας από αντικοινωνικές ομάδες, οι οποίες αναιρούν το δημόσιο
αγαθό της ασφάλειας.

Σε επίπεδο κινήτρων των δρώντων υποκειμένων,
εκτός από το αντιδημοκρατικό και αντιαστικό πλαίσιο, η διαφορική
ομαδοποίηση, η οποία παρατηρείται στο περιβάλλον του αστικού χώρου,
αφορά την απόπειρα καταξίωσης ενός ατόμου στο εσωτερικό μιας ομάδας, τα
μέλη της οποίας χαρακτηρίζονται από συναφή νοοτροπία ή κοινές
ιδεολογικές αρχές ή ταυτόσημες επιδιώξεις. Ο βανδαλισμός εις βάρος των
αστικών αρχιτεκτονικών μνημείων αποτελεί έκφανση της διαδικασίας αυτής,
ένα είδος διαβατήριας τελετουργίας για αρκετούς νεήλυδες, η οποία
χρησιμεύει για την ενσωμάτωση νέων μελών στο ιδεολογικό πλαίσιο των
ομάδων, οι οποίες επικροτούν τους βανδαλισμούς επικαλούμενες ως άλλοθι
για την καταστροφική τους δράση ένα συγκεκριμένο πλαίσιο ιδεολογικών
αναφορών.

Η κομφορμιστική μεταπολιτευτική αφήγηση προτάσσει μία
απροσδιόριστη κοινωνική μηχανική, η οποία ταυτίζει διασταλτικά την
παραβατικότητα και τους βανδαλισμούς με την αντίδραση στην κοινωνική
περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό. Ωστόσο, η αναγωγή των ταραχών σε
αυτόματα προκύπτουσες συνέπειες μιας κοινωνικής συνθήκης συμβάλλει στη
νομιμοποίησή τους, αρχικά σε ηθικό και κατόπιν σε πολιτικό επίπεδο. Η
αιώνια μετάθεση της ενοχής από τον φυσικό δρώντα σε μία μεταφυσικής
αξίας κοινωνική μηχανική και η παράβλεψη της ύπαρξης κινήτρων και
φιλοδοξιών των δρώντων βάσει μιας ψευδοκοινωνιολογικής ανάλυσης,
ουσιαστικά λειτουργεί όχι προς την κατεύθυνση της ερμηνείας των
γεγονότων, αλλά προς την κατεύθυνση της εκ των υστέρων πολιτικής και
ηθικής δικαιολόγησής τους.

Η υπέρβαση της μηδενιστικής αυτής
ερμηνευτικής συνθήκης, η οποία αποτελεί ακόμη την επικρατούσα αφήγηση
στην ελληνική διανόηση, προϋποθέτει την συντεταγμένη αντιπαράθεση με τα
αναχρονιστικά αυτά ιδεολογήματα, την υποκατάσταση της κυρίαρχης αφήγησης
της δικαιολόγησης της παραβατικότητας και την επικράτηση ενός δόγματος
μηδενικής ανοχής.

* Ο κ. Ιωάννης Κωτούλας είναι ιστορικός, υπ. δρ
Φ. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί η μελέτη του «Μετανάστευση και
Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα».

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_18/02/2012_472901